Þjóðlíf - 01.03.1991, Qupperneq 50

MENNING
DIDRIK PINING
Hver var Diðrik Pining? Kom hann við á Grænlandi 1473? Er þar komin
skýring á sérstœðum klœðaburði Grœnlendinga á 15.öld?
PÁLLSKÚLASON
3. tbl. Þjóðlífs á sl. ári er grein eftir
Einar Heimisson um skáldsöguna
Ferðin mikla. Þessi saga gerist á Islandi á
15. öld og aðalpersónan er Diðrik Pining,
ævintýramaður og um skeið hirðstjóri á
íslandi. Greinin leiðir hugann að ævin-
týralegum ferli Diðriks Pinings. Hann er
einn af þeim mönnum sem við vildum vita
meira um, en það sem við vitum er nóg til
að koma hugmyndafluginu af stað. Ýmis-
legt bendir til þess að saga hans sé merki-
legri en fram kemur í bókinni.
í íslensku alfræðibókinni segir þetta
um Diðrik Pining: „Þýskur höfuðsmaður
frá Hildisheim; höfuðsmaður 1478-91,
hafði leyfi til sjórána frá Danakonungi og á
valdatíð sinni hrakti hann Englendinga úr
helstu fiskihöfnum. Hann efldi mjög um-
boðsstjórn konungs, m.a. í skjóli hervalds
og styrkti um leið stöðu þýskra kaup-
manna á íslandi. Sagnir herma að Diðrik
„Búrgundarhöttur“ frá Grænlandi. (Þjóð-
minjasafnið, Kaupmannahöfn).
Stutterma kjóll með litlum strengyfir brjóstið.
(Þjóðminjasafnið, Kaupmannahöfn).
hafi farið til Grænlands og verslað þar.
Talið er að hann hafi fallið um síðir fyrir
Englendingum. Piningsdómur er kennd-
ur við Diðrik Pining.“
Það eitt að Diðrik Pining var æðsti
valdsmaður á íslandi um nokkurt skeið
nægir til þess að allt sem hann varðar er
áhugavert. Piningsdómur, sem við hann
er kenndur, fjallaði um rétt erlendra
kaupmanna hér á landi og skv. honum var
þeim bannað að hafa hér vetursetu. Dóm-
urinn var lögleiddur í kjölfar sátta á milli
Dana og Englendinga um veiðar og versl-
un hér við land. Um langt skeið hafði
staðið hér ófriður af Englendingum og var
hápunktur hans dráp Björns Þorleifsson-
ar á Rifi árið 1467. Var það tilefni hinna
fleygu orða Ólafar Loftsdóttur konu
hans: Eigi skal gráta Björn bónda heldur
safna liði og hefna. Má ætla að landsmönn-
um hafi staðið stuggur af að hafa útlend-
inga í stórum hópum hér að vetrarlagi,
enda voru Islendingar illa vopnaðir.
Verslunarmál Englendinga og annarra
þjóða hér við land um þetta leyti eru
reyndar ekki til umfjöllunar í þessari
grein, en Piningsdómur var settur með
fullu samþykki íslendinga og ekkert
tengdur þjáningum eða refsingum þótt
nafnið veki þær hugrenningar hjá þeim
sem ekki vita um efni hans.
Diðrik Pining hlýtur að hafa unnið sér
eitthvað til frægðar úr því að hann varð
hirðstjóri hér á landi. Menn telja að það
hafi borið að höndum svo sem hér segir og
verður reynt að greina á milli þess sem
heimildir eru fyrir og þess sem leiða má af
líkum. Eftir víg Björns Þorleifssonar, sem
áður getur, varð þriggja ára ófriður milli
Dana og Englendinga. Hansakaupmenn í
Hamborg studdu Kristján I. Danakon-
ung og má ætla að Diðrik hafi verið í flota
Hamborgarmanna og komist þar til
mannvirðinga. Hildisheim, fæðingarborg
hans, var líka Hansaborg. Vegna fram-
göngu sinnar í stríðinu kemst hann vænt-
anlega í þjónustu Danakonungs og í skjali
sem er dagsett 1. júlí 1473 er hann nefndur
aðmíráll í flota konungs ásamt Hans Pot-
horst sem síðar á eftir að koma við sögu.
Stríðinu við Englendinga er þá lokið og
aðmírálarnir væntanlega „atvinnulausir".
m þessar mundir var mikill áhugi
hjá Miðjarðarhafsþjóðum, einkum
Portúgölum, að finna sjóveg til Indlands
en verslunarleiðin þangað hafði lokast
vegna yfirgangs múslima í Austurlöndum
nær. Gömul og ný saga það. Nú er það
ekki á hreinu hve mikið menn vissu um
hnöttinn á þeim tíma en menn vissu um
Grænland og sennilega eitthvað um ferðir
50 ÞJÓÐLÍF