Tímarit Máls og menningar - 01.09.1944, Blaðsíða 4

98
TIMARIT MALS OG MENNINGAR
því að læra. Þess vegna hefur alþingi minnzt skyldu lýðveldisins í því menn-
ingarmáli og ákveðið, að veittar skuli 3 milljónir króna til að byggja yfir
Þjóðmenjasafn Islands.
Meðal ótíðinda síðustu ára frá Norðurlöndum et mér fátt sárara en fréttir
um Byggðarey (Bygdö) hjá Osló. Um fagurt og tilbreytingaríkt svæði norðan
til á eynni var dreift gömluin byggingum úr sveitum Noregs og skálar reistir
yfir margt bið bezta af fornmenjum landsins. Staður þessi, sem átti sér helzt
samsvörun á Skansinum fræga við Stokkhólm, var að vaxa svo að fegurð og
helgi vegna ræktarsemi Norðmanna við sögu sína, að liann átti fyrir sér að
verða einn merkasti blettur veraldar í þeirri grein. Nú eru þar skyttuhreiður
Þjóðverja um alla ey og sum þeirra þegar sprengd í rústir og urðargígi.
Skylda íslendinga við sögn frændþjóða er að grafa upp sem flest þau gögn,
sem mega verða rannsóknum þeirra að nálega jafnmiklu gagni og þau verða
íslenzkri sögu. Það, sem glatast á einum stað við grinmi örlög, verður að vinn-
ast annars staðar í menningarsamfélsgi norrænu þjóðanna. Eg vona þrátt fyrir
allt, að Norðmenn geti gert Byggðarey sína bráðlega aftur svo stórfenglega,
að engin samkeppni okkar við bana sé hugsanleg fremur nú en áður, en er
þakklátur fyrir þann draum, sem blómaskeið Byggðareyjar fyrir stríðið vakti í
frónskum gestum, að heima ætti að rísa í nokkru smærri stíl heilt hverfi forn-
menjasafns á fallegum stað við Reykjavík.
Agætustu fornleifafræðingar, svo sem Hákon Schetelig frá Björgyn, hafa
komið auga á margt það í þrönga fornmenjasafninu okkar, er einstæðir kjör-
gripir mundu þykja í söfnum stærri þjóða. Eilthvað á þar eftir að koma úr
kafinu, leitarvonir eru miklar. Þess vegna má okkur ekki henda sú vesal-
mennska að ætla okkar skyldur og okkar möguleika minni en frændþjóðanna
til að skapa fomleifasafn, sem hafi heimsþýðingu fyrir tímann síðan um
landnám.
Við vitum um íslenzkuna, sem er norræna óbreytt að orðaforða og beyging-
um fyrir utan þróun í aukaatriðum, að hún hefur verið töluð af milljónum,
sem eru að vísu komnar undir græna torfu, en liafa eftirlátið tungunni og
þjóðmenningunni anda sinn, og því er það mest að þakka, að íslenzkar hók-
menntir geta horið öll einkenni þess að vera sálufélag milljónaþjóðar, þótt nú
lifi aðeins áttungur milljónar í landinu. Nútíðartungur flestra stærri þjóða
hafa aftur á móti ummyndazt mjög síðan á miðöldum, einræktun þeirra farið
að ýmsu leyti forgörðum. Nú er ástæða til að halda, að sú menningarþróun,
sem framtíðin hýr sig til að lesa út úr íslenzkum fornmenjum, sýni í ein-
hverjum greinum svipaða einræktun eymenningar og tungumálseinræktunina,
sem gert liefur okkur heimskunna og meira að segja ráðið úrslitum um það, að
við erum þjóð og stundum sæmilega samhuga þjóð. Efling íslenzkrar menn-
ingarsögu á breiöum grundvelli fornleifarannsókna og annarra fræðistarfa er
því eitt af mestu þjóðmálum okkar, og ber að fagna því spori, er fyrsta safn-
hús yfir þjóðmenjar verður reist í landinu.
Björn Sigfússon.