Tímarit Máls og menningar - 01.09.1944, Blaðsíða 21

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
115
verðum vér að byrja með sjálfstæðri vísindalegri tilraunavinnu.
■Svörin við spurningum vorum um þau efni standa ekki í neinni bók.
Þar við bætist, að um ýmis þau efni, sem mundu skipta atvinnu-
vegi vora máli, reyna útlendir framleiðendur eftir megni að halda
aðferðum sínum leyndum, og hver keppinautur verður því að finna
sína eigin leið.
Aður en lengra er haldið, má ef til vill skjóta því inn, að með
„vísindalegri“ vinnu er oft átt við tvo óskylda hluti. í fyrsta lagi
frumlega leit að nýjum og óþekktum lausnum (research, For-
schung). Árangurinn af þesskonar vinnu er kallaður uppgötvanir og
allar framfarir í tækni og verklegum vísindum byggjast á þeim.
Auk vísinda í þessari þrengri merkingu er margháttuð starfsemi,
sem notar meira eða minna „vísindalega“ tækni, er fylgir í öllu
forskrifuðum leiðum. Allur þroskaður iðnaður og raunar öll
þroskuð framleiðslustarfsemi er undir stöðugu eftirliti, sem bygg-
ist á slíkum rannsóknar-aðferðum. Heilbrigðisvernd og lækninga-
starfsemi vorra daga byggist sömuleiðis að mestu leyti á þesskonar
rannsóknum.
Þessar tvennskonar starfsaðferðir eru í eðli sínu gerólíkar, og
einkum er mikill munur á þeim kröfum, sem gera verður til hæfi-
leika, menntunar og æfingar þeirra manna, sem að þeim vinna.
Hvorttveggja störfin eru hinsvegar jafn nauðsynleg fyrir atvinnu
og menningarlíf þjóðarinnar.
í stærri löndum er vísindaleg vinna í hinni þrengri merkingu
(research, Forschung) unnin undir þrennskonar skipulagi.
Fyrsta og elzta fyrirkomulagið er, að kennarar við háskólann
vinni að rannsóknum í grein sinni jafnframt kennslunni. Oft eru
þá þeim til aðstoðar yngri menn, sem helga nær allan tíma sinn
rannsóknum og þeir yngstu þeirra oft í því augnamiði, að ljúka
hærra prófi, svo sem doktorsprófi. Við suma betri háskólana eru
nokkrum þroskuðum vísindamönnum ætlaðar sérstakar stöður, sem
ekki fylgja neinar kennsluskyldur eða þá mjög takmarkaðar, svo
að þeir geta varið tíma og kröftum nær eingöngu að áhugaefnum
sínum. Vinnuskilyrði undir þesskonar fyrirkomulagi eru að sjálf-
sögðu mjög æskileg, en venjulega njóta þeirra aðeins fáir menn.
Þessi skipun í heild hefur sína kosti og galla. Höfuðkosturinn er