Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Síða 18

HALLDÓR STEFÁNSSON
Hvernig það byrjaði
1.
EIMURINN á enga Ieyndardóma
lengur. Sú tíð er liðin þegar sag-
an var sveipuð hulu fjarlægðar í tíma
og rúmi og rómantískar staðhæfing-
ar giltu sem staðreyndir. Á öld sem
einkennist af útvarpi sjónvarpi flug-
vélum og kjarnorku verða staðreynd-
ir sögunnar öllum kunnar jafnskjótt
og þær gerast; enginn tími vinnst ti!
að gera þær að skáldskap. Þrátt fyrir
tilraunir fréttaritara og stjórnmála-
manna að túlka þær sér í hag standa
þær upp úr blekkingunni eins og
fjallstindar sem gnæfa yfir þokubelti.
En öld kjarnorkunnar hefur ekki,
fremur en liðnar, meira fákunnandi
systur hennar, komizt hjá því að ein-
staklingar, mótaðir af tíma og um-
hverfi síns æviskeiðs, hafi skapað ver-
aldarsöguna og gert hana að þeim
óskapnaði sem hún er, þrátt fyrir hug-
sjónir vísra manna og tilraunir til
hyggilegra skipulags þjóðfélaga. Og
eins og saga liðinna alda sýnir hafa
þessir einstaklingar oft ekki verið
annað en miðlungsmenn þegar búið
er að strjúka af þeim gljákvoðu
sagnaritaranna. Og sá sem var leik-
soppur örlaganna í þeim þætti er sein-
ast gerðist var engin undantekning
frá þeirri furðulegu reglu.
2.
Nokkrum árum fyrir fyrstu heims-
styrjöld fæddist lágt settum embættis-
manni Berlínarborgar, Emil Kreitt-
ner, sonur. Þeir tímar sem þá fóru í
hönd voru erfiðir og gleðisnauðir fá-
tækum einbættismanni, ekki síður en
verkalýð borgarinnar og alþýðu
manna um allt þýzka ríkið. Fyrst hin
ógurlega styrjöld sem mönnum varð
smám saman Ijóst að hlaut að enda
með ósigri þjóðverja, síðan öryggis-
leysi í atvinnu, æsingar í stjórnmálum
og silækkandi gengi gjaldmiðilsins.
Ekkert af þessu var til þess fallið að
skapa mönnum bjartsýni og trú á
framtíðina. Æska Hermanns Kreitt-
ners var því fremur skuggaleg, og það
var ekki eingöngu vandamál þjóðar
hans sem olli því. Hann átti, eins og
allir einstaklingar — og ekki sízt
192