Tímarit Máls og menningar - 01.12.1958, Síða 75

BREF TIL BORIS PASTERNAKS
hungur og kuldi, og lífið var erfitt. Þá
breytist Zívago læknir, „þessi sann-
leiksleitandi einfari“, í útsjónarsaman
hamstrara sem reynir með öllum ráð-
um að sjá sér farborða og gengur svo
langt að hann gleymir því að hann er
læknir, gengur svo langt að hann held-
ur því leyndu, og það á sama tíma og
öll þjóðin stríðir við eymd, sjúkdóma
og farsóttir.
„í því nýja samfélagi sem hjartað
þráir og kallað hefur verið guðsríkið
eru engar þjóðir, Iieldur aðeins ein-
staklingar," segir Zívago læknir á ein-
um stað í skáldsögunni, án beinnar
skírskotunar til síns eigin lífs á árum
borgarastyrjaldarinnar. En þegar
fram í sækir kemur í ljós að í þessum
orðum felst djúpur sannleikur um
hann sjálfan. Á hinum erfiðu árum
borgarastyrjaldarinnar sýnir það sig
svo ekki verður um villzt, að fyrir
Zívago lækni er ekki til nein þjóð,
það er aðeins hann sjálfur ■— einka-
hag sinn og þjáningar setur hann ofar
öllu, hann er einstaklingur sem finnur
sig ekki á neinn hátt bundinn þjóðar-
heildinni og finnur ekki til neinnar
ábyrgðartilfinningar gagnvart henni.
Af öllum mannlegum verðmætum
er það aðeins eitt sem Zívago læknir
heldur fast við, þegar hann upplifir
þessa miklu reynslutíma með þjóð
sinni og þetta verðmæti er hans eigið
„ég“. Allt annað fólk öðlast gildi sitt
fyrst og fremst í sambandi við þetta
„ég“. Þetta „ég“ og þess nánustu er
allt sem máli skiptir, það eina í al-
heiminum sem hefur nokkuð gildi, öll
nútíðin og öll fortíðin kristallast í
þessu „ég“, og ef þetta „ég“ líður
undir lok, þá ferst allur heimurinn
með því.
Það er ekki út í hött, og í fullu sam-
ræmi við hugsanir Zívagos sjálfs,
þegar Larísa Fédorovna segir við
hann um það leyti sem borgarastyrj-
öldin stendur sem hæst: „Við erum
eins og fyrstu manneskjurnar Adam
og Eva sem höfðu ekkert til að skýla
sér með á morgni sköpunarinnar. og
nú á dómsdegi erum við jafn klæðlaus
og þau og jafn heimilislaus og þau.
Og síðasta hugsun okkar mun verða
um allt það óviðjafnanlega stórkost-
lega sem séð hefur dagsins ljós á þeim
árþúsundum sem liðið hafa milli
þeirra og okkar, og í minningu þess-
ara horfnu dásemda öndum við og
elskumst og grátum og höldum hvort
í annað og þrýstum okkur fast hvort
að öðru.“
Nýju blaði hefur verið flett í sögu
mannkynsins — fyrir áhrif Október-
byltingarinnar hafa hundruð miljóna
manna um allan heim sótt fram til
betra lífs í fullan áratug, en það eina
sem skiptir máli, „það óviðjafnanlega
ftórkostlega“ í sögu mannkynsins er
á þe-sari stundu Zívago læknir og
honum nátengd manneskja! Finnst
yður ekki að í þessari næstum því
249