Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Side 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 21. ÁRG. ■ IÚNÍ 1960 ■ 3. HEFTI
UM NJÓSNIR, UM VÖRN HINS FRJÁLSA HEIMS,
OG UM PÓLITÍSKA ÁBYRGÐ
T-*að {;erast stundum á einum eða tveim.dögum atburðir sem orka eins og kastljós á sögu
margra liðinna ára. Þá er eins og stofnað sé til sýnikennslu, opinni öllum almenningi;
og jafnvel þeir sem ekki hirða um að fylgjast með samtíðarsögunni þegar hún gerist með
venjulegum hætti, komast varla hjá að draga sína lærdóma af viðburðum sem opinbera í
einu vetfangi leynda örlagaþætti nútímans. Þesskonar sýnikennsla í samtíðarsögu var flug
handarískrar flugvélar inn yfir Sovétríkin 1. maí, — eða þó öllu lieldur uppljóstrunin um
þetta flug og þar með um stöðugar ferðir handarískra herflugvéla yfir sovézku landi síðan
1956.
Þess her að vísu vel að gæta að sá viðburður er ekki svo lærdómsríkur vegna þess að
hann leiði í ljós að Bandaríkin stunda rijósnir. Enginn þurfti að láta segja sér það. Það er
hlægilegt að gefa í skyn að það sé aðalatriði málsins. Enda hafa fáir orðið til þess að lialda
því fram í alvöru aðrir en bandarískir emhættismenn, af íllri embættisnauðsyn, og svo
sumir íslenzkir blaðamenn.
Nei, njósnir eru starfsemi sem lilotið liefur fulla viðurkenningu í nútímaþjóðfélagi, þó
þær séu viðurkenndar á nokkuð sérstakan liátt. Það er sem sé litið á þá starfsgrein á svip-
aðan hátt og skækjulifnað, eins og eitt brezkt hlað koinst að orði um daginn. Og eins og
skækjulifnaður nýtur vissrar friðhelgi í flestum þjóðfélögum, þ. e. a. s. friðhelgi í laiimi,
þannig er njósnastarfsemin einnig að ákveðnu marki friðhelg — í laumi. Það sést t. d. á
því að samkvæmt tölum sem ætla má að séu ameriskar að uppruna fær Central Intelligence
Agency, yfirnjósnastofnun Bandaríkjanna, 55% af upplýsinguni sfnum frá starfsmönnum
sendiráða og öðrum opinberum fulllrúum erlendis.
Flug handarískra flugvéla yfir Sovétríkjunum hefur allt aðra og víðtækari þýðingu en
venjulegt njósnamál. Það lýsir upp í einu leiftri ýms undirstöðuatriði og sálrænar hakhlið-
ar bandarískrar heimspólitíkur og útþenslustefnu, og bregður ennfremur heldur óviðkunn-
anlegu ljósi á hlutverk og eðli þeirra „varnarhandalaga" sem Bandaríkjastjórn liefur teygt
eins og net utan um allan hnöttinn.
Það sem fyrst gerðist eftir að njósnamálið var upplýst var í rauninni það, að Bandaríkja-
menn neituðu að sætta sig við að njósnir og lögbrot væru ámælisverð þegar þau væru fram-
in af Bandaríkjamönnum. Þeir sætta sig ekki lengur við að bandarískar njósnir séu virðu-
legur atvinnuvegur í laumi, lieldur krefjast þeir þess að allur heimurinn veiti þeim opin-
hera siðferðilega viðurkenningu. Því að hið algera siðferði og handarísk pólitík eru eitt og
hið sama. Gerðir og viðbrögð Bandaríkjamanna í þessu máli hera sem sé vott um hina
flekklausu samvizku þeirra. Þeir liafa í eigin augum umhoð frá guði til að frelsa heiminn,
þar af leiðandi hafa þeir líka einir leyfi frá guði til að beita hvaða aðferð sem er. Þeir líta
svo á að þeir séu hinir réttkjörnu löggjafar heimsins. Þeir álíta sig hafa siðferðileg forrétt-
indi til að eiga ítök á við heimaþjóðirnar, og betur þó, í þeim löndum sem þeir kalla frjáls
145
10