Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Blaðsíða 47

UI’PRUNI ISLENZKRAK MENNINGAR
brot hafi helzt hrökklazt úr landi við
hina nýju skipan Haralds konungs.
FrjálsræSi þeirra var stefnt í hættu
viS hiS aukna ríkisvald. Þeir eru enn
aSkomuþjóS, og eiga því ekki samleiS
meS öSrum íbúum Noregs. Auk þess
eru þeir minnugir fornra tíma, þegar
forfeSur þeirra lögSu land undir fót.
En á síSara hluta 9. aldar var ekki í
mörg hús aS venda. Þá höfSu hinar
norsku nýlendur á Hjaltlandi, Orkn-
eyjum og SuSureyjum veriS byggSar
aS mestu leyti. Og þegar fregnir um
hiS nýja land berast til Noregs, er
þeim tekiS af miklum feginshug.
VandamáliS er leyst meS því, aS hinn
óbilgjarni og sjálfráSi þjóSflokkur,
sem neitar aS hlíta valdi Haralds kon-
ungs, heldur skipum sínum til Islands.
Einn þátturinn í ofsóknum Haralds
konungs gegn forfeSrum íslendinga
var trúarfarslegs eSlis. Haraldur virS-
ist hafa barizt gegn ÓSinsdýrkun, aS
minnsta kosti einum þætti hennar, en
eins og þegar hefur veriS getiS, var
ÖSinsdýrkun eitt af einkennum Her-
úla og Islendinga síSar. Snorri getui
þess í Heimskringlu, aS Haraldi kon-
ungi hafi þótt illir seiSmenn og hafi
hann barizt gegn þeim. Eitthvert
hryllilegasta dæmiS um trúarofsóknir
í Noregi fyrir kristnitöku er þaS, er
Eiríkur blóSöx fór meS ráSi Haralds
konungs til Upplanda og brenndi inni
Rögnvald bróSur sinn meS átta tug-
um seiSmanna. Þegar ÓSinsdýrkunar
tekur aS gæta síSar meS norsku hirS-
inni, mun þaS vera fyrir útlend áhrif.
Nú var seiSur mikilvægt atriSi í
ÓSinsdýrkun íslendinga, eins og al-
kunnugt er af fornum heimildum vor-
um. SeiSur var ein þeirra íþrótta, sem
ÓSinn framdi og kenndi öSrum. I ís-
lenzkum heimildum er þaS sérstak-
lega eftirtektarvert, aS seiSur og
skáldskapur koma fyrir í sumum ætt-
um. ÞuríSur sundafyllir er seiSkona,
og sonur hennar var Völu-Steinn
skáld. Sonur GeirríSar fjölkynngu í
MávahlíS var Þórarinn svarti skáld.
Á svipaSa lund virSist hamremmi,
ÓSinsdýrkun og skáldskapur hafa
haldizt í hendur. Frægasta dæmi þess
eru Borgarmenn. Egill Skallagríms-
son, Skallagrímur faSir hans og
Kveldúlfur afi hans virSast allir hafa
veriS hamrammir, og þeir dýrkuSu
allir ÓSin og voru skáld. Og þetta má
rekja enn lengra aftur. Afi Kveldúlfs
var Ulfur hinn óargi, hersir og skáld.
Ógerlegt er aS vita, hve víStæk bar-
átta Haralds hárfagra gegn ÓSins-
dýrkun hefur veriS, en einsætt er, aS
hann hefur ekki viljaS láta viSgang-
ast þá tegund ÓSinsdýrkunar, sem
tíSkaSist á Íslandi. í Noregi var slík
ÓSinsdýrkun upprætt meS öllu á dög-
um Haralds. Því er ekki viS því aS
búast, aS þar gæti mjög eftir þaS
seiSs og skáldskapar. SeiSmenn og
skáld fluttust til Islands á landnáms-
öld.
Ég hef áSur lagt á þaS áherzlu, hve
nauSsynlegt er aS gera sér grein fyrir
189