Tímarit Máls og menningar - 01.06.1960, Síða 86

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
ef hann á að verða möguleiki og varanleiki
— en ekki dapurleikinn einn.
3
Hin bókin sem ég vildi hugleiða að
nokkru heitir Milljónaœvintýrið. eftir Dag
Sigurðarson. Það er lítil bók, ómyndskreytt
og einföld í sniðum. Aftan á gulri kápu er
skilgreining höfundar á tilgangi verksins,
en hún er á þessa leið:
,JÉg vil skrifa um fólk og fyrir fólk. Eg
vil segja lesandanum frá ýmsu sem hann
veit hálft í hvoru en vogar ekki að gera sér
grein fyrir, gefa honum eitthvað sem hann
getur brúkað sér til lijálprœðis hérnamegin.
Skáldskapur er runninn uppúr galdri en
hversvegna menn fóru að stera til einskis,
það er mér hulin ráðgáta. Skáldskapur œtti
að stuðla að góðœri. Sœríngar sœrínganna
vegna eru járánlegar, listin fyrir listina
sömuleiðis. Það er einginn óvirkur skáld-
skapur til. Hin svonefnda hreina lýrikk er
apparat til þess að bœta meltíngu þeirra sem
hafa efni á að éta yfir sig á virkum dögum,
og fá hina til að gleyma andartak öryggis-
leysi sínu í úreltu efnahagsskipulagi.“
I þessari bók eru ekki eingöngu ljóð.
Fyrsti hluti hennar sem nefnist Utborgunar-
dagur hefur inni að halda fjórar örstuttar
sögur. Sú fyrsta segir af draumi Kötu í jóla-
fríinu um að eignast „lifandi pissidúkku“.
Onnur er um timbraðan timburmann sem
fer að sækja kaupið sitt, lendir í útistöðum
við peningaseðlana á leið sinni gegnum bæ-
inn, rífur þá loks í tætlur og fleygir „rifrild-
inu í göturæsið“. Svo flýtir hann sér út úr
bænum og kemst í snertingu við vorið:
brum á trjám og börn að leik. En þá kemur
lögreglan allt í einu, grípur þennan pen-
ingaslátrara og ekur honum fyrst á stöðina,
en síðan á hæli þar sem hann er úrskurðað-
ur geðveikur. Þriðja sagan er um pilt sem
heimsækir stúlkuna sína um nótt eftir
nokkrar kvöldtafir austanfjalls, rekur aug-
un í úttroðna uglu á fataskápnum hennar,
fær hugboð um að þessi fugl vizkunnar viti
„hvað ég var að gera fyrir austan", snýr
hann úr hálsliðnum og fleygir honuin út um
gluggann. Síðasta sagan er um snáða einn
sem sá „gegnum lífslýgina" fimm ára gam-
all, „varð hirðfífl götustráka" og síðan full-
orðinn daginn sem hann sá að stelpurnar
höfðu fengið brjóst.
Annar hluti bókarinnar heitir Krónur
undan snjónum og er ljóðasyrpa. Fyrst talar
skáldið um eðli orðanna, hávaða þagnarinn-
ar og núllið' — „form nútímans". Síðan er
gengið í kirkju, hið galtóma pakkhús guðs,
og þaðan á skemmtistað þar sem „smáfisk-
unum blæðir út“. Næst koma áskoranir til
trúfífla um að leita uppi dyrnar á völundar-
húsinu og ungra skálda um að hætta tungl-
dýrkun og velja sér „sólina að leiðar-
stjörnu". Spáð er fyrir flatningshnífum og
pípuhöttum og höfuðborgin síðan ávörpuð
á þessa leið:
skál reykjavík skál
harðsoðna hálfmelta brúðuborg skál
esjan skartar snjóhettunni
en veðurstofan spáir þíðu
á morgun koma krónur undan snjónum
verðlausar krónur undan snjónum skál
fyrir peningalyktinni í austurstrœti slcál
mér slœr fyrir brjóstið að norðanverðu
skál í botn skál
Þá er gerð ástarjátning sem gæti endað
með dauða úr sjálfsástarsorg. Ferðast er í
skröltormi milli stórborga, kaupsýslumað-
ur, verkamaður og róni skoðaðir í bláma
vorkvölds, sagt frá Völundi sem hefur græna
jörðina fyrir skrifborð og formælir veður-
blíðunni. Birt er gömul og ný frétt: „hinn
mikli Bach er blánkur". Þar næst kemur
óhugnanleg lýsing á andláti mínu, meðferð-
inni á hinum jarðnesku leifum og upplogn-
228