Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Page 59

VIKIÐ AÐ LJÓÐLIST
ing þessi enganveginn tæmandi, þvíað rekja má nokkrar aðskiljanlegar stefnu-
línur, misjafnlega fastdregnar í þessari nýju ljóðsókn sem mætti svo nefna.
Þráttfyrir þá staðreynd, að einungis hér er að finna líf og hreyfingu í íslenzkri
ljóðlist nú um stundir, á þróunarstefnan enn sem komið er litlum jákvæðum
undirtektum að fagna. Ber þar margt til, þótt flest megi það líklega skrifa á
reikning vanans; menn hafa fyrirfram mótaðar skoðanir á því hvernig Ijóð
eigi að vera. Hin formbundna hefð ljóðstafa, ríms og bragarhátta hefur að
mestu staðið óhögguð hér frá upphafi landsbyggðar. Þarf því engan að undra,
þótt skoðanir íslendinga á ljóðlist séu nokkuð stirðnaðar og jafnvel grunn-
færar. Listræn sköpun á sviði ljóðlistar á því hér við óvenju ramman reip að
draga, þar sem er „andærr jötunn“ hleypidóma, skilningsskorts og jafnvel
fjandskapar. Hið síðastnefnda á þó aðeins við um ofstækisfyllstu dýrkendur
hefðbundinna ljóðforma.
4
„Hversvegna eru íslendingar bókmenntaþjóð? Þó við læsum fleiri blaðsíð-
ur en aðrar þjóðir að jafnri höfðatölu værum við ekki bókmenntaþjóð fyrir
það, ónei. Höfum við orðið fljótari til en aðrar þjóðir að átta okkur á góðum
skáldskap? Ónei, svarar garnagaul velflestra góðskáldanna, sem gengin eru.
En samt erum við bókmenntaþjóð. Fyrir það fyrst og fremst að til skamms
tíma hefur þjóðin verið í bókmenntunum, samband skálda. við allar stéttir
þjóðfélagsins hefur verið beint og óhindrað því skáldin og bókmenntir þeirra
hafa sprottið upp úr tiltölulega heilsteyptu þjóðfélagi. Við erum bókmennta-
þjóð vegna þess að þjóðin hefur heil og óskipt lagt bókmenntunum til uppi-
stöðurnar í lífsafstöðunni, ídeológíu bókmenntanna. Með öðrum orðum — á
Islandi hafa ekki náð að þróast neinar teljandi yfirstéttarbókmenntir, en
skáldin hafa verið talsmenn þess heila veruleika, sem kringum þá var.“ (Þor-
geir Þorgeirsson í Tímariti Máls og menningar, maí 1962, bls. 178). Hér kem-
ur fram sú skoðun sem er án efa rétt, að enn sem komið er hafi lögmál frjálsr-
ar samkeppni ekki náð að búta þjóðina sundur svo mjög, að enginn grund-
völlur sé lengur fyrir sameiginlegu mati á bókmenntum. Að vísu hafa and-
stæðumar verið að skerpast síðustu árin, svoað ekki er lengur unnt að fjalla
um verk íslenzkra höfunda án síaukinnar hliðsjónar af hagsmunalegri þróun
þjóðfélagsins. Sósíalísku skáldin rísa skarpar við lesandanum en þau borgara-
legu þarsem þau eiga sér ákveðið hugmyndakerfi sem leiðbeinir þeim að ná
tökum á nýju þj óðfélagslegu innihaldi verkum sínum til handa. List borgara-
skáldanna er fálmkenndari í tjáningu sinni, þó nú sé farið að bóla á vísvitandi
329