Tímarit Máls og menningar - 01.12.1962, Page 72

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sögnina þeir telji öruggari heimild, þá munu þeir allir svara á einn veg. Þeir
segja hiklaust, að frásögn Sturlu í Hákonar sögu sé sú öruggasta heimild, sem
unnt sé að fá um þessa atburði. Þar segir frá sjónarvottur, sem þar að auki er
talinn sannfróðastur sagnritari þeirra tíma. „Og treystum vér honum bæði vel
til vits og einurðar að segja frá, því að hann vissi ég alvitrastan og hófsam-
astan,“ segir í formála íslendinga sögu. Þá eykur það enn heimildargildið, að
frásagan er sannanlega rituð, áður en þrjú ár eru liðin frá atburðunum og
þeir því enn í fersku minni og undir handarjaðri manna, sem full skil vissu á
atburðunum. Það liggur í augum uppi, að við þær aðstæður gat Sturla ekki
sagt, að Vestfirðingar hefðu unnið eiða sína á Þverárþingi í Borgarfirði, ef
þeir hefðu komið á Þingvöll og unnið eiða sína þar, eða að Gissur hefði hald-
ið saman flokki að Laugarvatni „um hríð“, ef enginn fótur væri fyrir því.
En hvert er heimildargildi frásögunnar í íslendinga sögu til samanburðar?
Höfundur íslendinga sögu er án alls efa Sturla Þórðarson. En þótt menn
teldu þann vanda leystan, sem vissulega orkar þó tvímælis að nokkum tíma
verði örugglega leystur, að velja réttilega úr Sturlungusafninu og skeyta rétti-
lega saman þá kafla, sem upphaflega hafa tilheyrt fslendinga sögu, þá er langt
frá því, að fræðimenn hafi komið sér saman um, hve langt því riti var komið,
þegar Sturla lagði hönd að því síðast, en það er sameiginlegt álit þeirra allra,
að sú bók var ekki öll af honum rituð, heldur hafi annar eða aðrir ritað síðari
hluta hennar að Sturlu frá gengnum. Og það þykir ekki leika vafi á því, að
frásögnin af alþingi 1262 sé af öðrum rituð en Sturlu Þórðarsyni. Um hana
má því fullyrða, að lítt verði í það ráðið, hver höfundur hennar er, og því
ekki til hans að leita sem tryggingar fyrir öruggri heimild.
En fleira er að finna í Sturlungu þessu viðkomandi. í öðru meginhandriti
hennar, svonefndri Króksfjarðarbók, er enn sagt frá þessum atburðum. Það
þykir engum vafa undirorpið, að sú frásögn er samsteypa úr þeim tveim frá-
sögnum, sem áður eru nefndar. Þar er byrjað með frásögn Hákonar sögu um
eiðtökuna á Hegranessþingi og væntanlega eiðtöku á Þórsnessþingi, sem fórst
þó fyrir, af því að Hrafn kom ekki. Þá er sagt frá sendimönnum á fund Rang-
æinga með tilmæli um, að þeir kæmu til þings og frá heiti Þorvarðar Þórar-
inssonar að koma með Austfirðinga. Þá er gripið í frásögn íslendinga sögu,
sagt frá fjölmenni Gissurar norðan um land og síðan, að Hrafn hafi fjölmennt
mjög að vestan, „og reið með honum á þing Hallvarður gullskór, Einar Vatns-
firðingur, Vigfús Gunnsteinsson, Sturla Þórðarson og nær allir inir beztu
bændur úr Vestfjörðum“. Hér virðist manni höfundur hafi horfið frá Hákon-
ar sögu, og maður á von á, að nú vinni allir eiða sína á Þingvelli. En Hákonar
342