Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Blaðsíða 133

Um jarðvísindi og jleira
mikið' verk enn óunnið. Meðal annars þarf að gera meira að því, sem við
Þorleifur höfum þó báðir unnið nokkuð að, að kanna áhrif landnámsins á
gróðurfar landsins. Hér er einstakt tækifæri til að kanna slíkt, því hér komu
landnámsmenn — þar með reikna ég einnig papana — með húsdýr sín til
eins af fáu byggilegu svæðanna á jörðinni sem ekki höfðu áður verið hyggð,
og þar sem engar grasætur voru fyrir. Svo vel vill til, að í byggðum Suð-
vestur- og Miðvesturlands er víðast að finna auðkennilegt öskulag, sem er
einmitt frá landnámstíma, og auðveldar það þessar rannsóknir. Einnig þarf
að beita öskutímatalinu víðar um land til nánari könnunar á jarðvegseyð-
ingu, svo sem Guttormur Sigbjarnarson hefur gert af miklmn dugnaði á svæð-
inu milli Haukadals og Langjökuls.
Þú hefur reynt að gera þér grein fyrir landinu frá elztu tíð. Hverjar eru
í stórum dráttum þœr breytingar sem orðið hafa á því frá landnámsöld? Og
hvað hefur að þínu áliti valdið þeim breytingum?
Þú segir á einum stað í ritum þínum að gróðurmoldin sé dýrmœtasti höf-
uðstóll landsins og ef gengið sé á þann höfuðstól, sjálfa gróðurmoldina,
mundi það jaðra við glœp gagnvart komandi kynslóðum. Finnst þér íslend-
ingar láta sér mjög annt um að ávaxta þennan dýrmœtasta höfuðstól lands-
ins? Er gróðurlendið ekki enn að minnka? Og hvað ber meira að gera en
reynt er til að stöðva uppblásturinn?
Breytingamar eru meiri en í flestum öðrum löndum. Jarðvegseyðingin
hefur verið geigvænleg, og hún hefst þegar skörnmu eftir landnám. Það er
auðsannað einmitt með því að beita öskutímatalinu. Það er vart ofætlað,
að vindur og vatn hafi, einkum vegna áhrifa mannsins og húsdýra hans, en
þó að einhverju leyti vegna eldgosa og versnandi árferðis, eytt helmingnum
af gróðurlendi landsins síðan það byggðist. Og enn hefur eyðingin yfirhönd-
ina alltof víða. A fjórða áratug þessarar aldar var rödd Hákonar Bjama-
sonar um þetta efni enn rödd hrópandans í eyðimörkinni, þrátt fyrir skyn-
samleg skrif Þorvalds Thoroddsens um sama efni á sínum tíma. En nú er,
sem betur fer, mj ög vaxandi skilningur á þessu vandamáli meðal yngri mamna
í hópi búfræðinga og kom þetta vel fram á ráðstefnu þeirri um þessi mál,
sem haldin var hér í fyrravetur, en þar gladdi mig sérstaklega víðsýnn mál-
flutningur Jónasar Jónssonar og fyrirlestur Ingva Þorsteinssonar, sem vinnur
þj óðþrifastarf með kortagerð sinni af gróðurlendi landsins. Uppblásturinn,
jarðvegseyðinguna, þarf ekki aðeins að stöðva. Það þarf að breyta vöm
í sókn.
355