Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Blaðsíða 178

Tímarit Máls og menningar
umgan, að hiann fær ekki keypt borgarabréf
á eigin nafni, en stendur langur og lotiran
í herðum af umkomuleysi fyrir iiman búð-
arborðið, í baksýn auðar hillur utan ein-
staka glös með bökunaxdropum og nef-
tóbaki, en í bókarlok á hanm átta sölubúðir
og mikið nýreist verzlunarhús og er orðinm
framámaður hraðfrystiiðnaðaiins í sjávar-
afurðum. Við lesum sem sagt ævintýri ís-
lenzka kapítalismans: Einar í Boston verð-
ur Einar riká. Það gat ekiki farið hjá því,
að þetta ævintýri varpaði skugga á fyrra
bindið, sem f jallaði um allt annað en ævin-
týri: lotlega lífsbaráttu tæknisnauðra fisld-
manna, sem drukkmuðu upp við landsteina,
ef eitthvað var að veðri eða týndust í björg
þegar farið var að fugli. Og þó má í þedrnri
frásögn finna fyrirheit þess, sem koma
skal: Sigurður Sigurfinnsson, faðir Einars,
hreppstjóri í Vestmannlaeyjum og forustu-
maður í öllum framfaramálum þessarar sjó-
bændabyggðar, sækir fynsta vélbátinn yfir
hafið til Eyja, er sjálfur farsæll fonnaður,
funabráðuT, á tvo silfurbúna göngustafi og
gengur á dökkum frakka þegar það á við,
setur upp gullbrydda eintkeninishúfu síns
hreppstjóraembætti'S þegar laga skal gætt
og ræðst .við fáa menn til uppgöngu á
þýzkan togara í landhelgi og handtekur
alla skipshöfnina — þetta voru ævintýii
ikynslóðarinnar, sem næst var á undan Eim-
ari rika. Hin undirfurðulega hófstilling
hirnnar þórbergsku litsnilli nýtur sín hvergi
betur en þegar hann lýsir þessari kiynslóð,
sístritandi myrkranna á milli, en veitti sér
þó sínar yndisstundir í hvíld og kyrrlátu
næði. Þegar Reykjavíkurblöðin korna heim
í Heiði les húsbóndinn upp úr þeim á
kvöldin fyrir heimafólk sitt svo að það geti
fylgzt með tímanium og menntast. Það voru
húslestrar ihans. Og þá er það móðiiin,
Guðríður Jónsdóttir, tuttugu árum yngri
en hóndi heninar, hljóðlát, hlédTæg, gengur
til grasa með Einar litla við hlið sér, kenn-
ir honnm nöfnin á blómum vallaiins um
leið og hún leitar lífgrasa til lækminga og
heUsubótar — hér er ekki beitt breiðum
pensli né sterkum litimi, en Þórbergi og
syninnm hefur tekizt að draga upp pastel-
mynd af þessaxi konu, sem verður lesand-
arium ógleymauleg.
Ekki veit eg hvemig þeir haga vinnu-
brögðum sínum, Þórbergur og Einar ríki,
hvernig verkaskiptingin er með þeim, en
mór sýnist þó auðsætt, að sá er söguna
segir sé gæddur þæði sterku mdnni og góð-
látlegri kímnigáfu. Þórbergur er mikill í
manelýsingum, en fáa íslenzkla rithöfunda
)>ekki eg sem lýsa gömlum húsum og húsa-
skipan af slíkri list og hann. Dæmi um
þetta er 'hiri langa og nákvæma lýsing á
híbýlunum í Heiði, þar sem Einar fæddist
og ólst upp, en það er ekki öllum gefið
að faita með slikt efni af íþrótt og leikni
— þetta er eins og að lesa raunsæismyndir
Balzacs. Efnið hlýtur þó að vera komið frá
söguhetju okkar. En 'kímnigáfu Einors má
nokkuð marka af frásögn hans, er hanm
gekk í Verzlunarskólamn í Reykjavík og
var til heimil'is hjá Hjalta Jónssyni skip-
stjóra. Lýsingin á heimilisbrag þar og þess-
um furðulega dugnaðarforki í íslenzku at-
vinnulífi á fyrsta fjórðungi aldarinnar ex
einn af kostulegustu köflum þess bindis
ævisögunnar, er nefnist Fagur fiskur í sjó.
Eg átti hálft í hverju von á að þriðja
bindið af Einari ríka kæmd á jólamlarkað-
iun síðasta, en varð ekki að von irrnnni.
Hinn hári þnlur, Þórbergur Þórðarson, er
nú farinn að feta níunda tug ævi sinnar
og á því skeiði fara víst flestir að búa sig
undir vistferlin, búast til ferðar á astral-
planið fagra og góða, þar sem engin er
peniingalyklin. En eg á þá ósk heitasta, að
Þórbergur Þórðarson kveðji ekki síldar-
planið okkar fynr en hann hefur lokdð
ævintýriniu af Einari ríka.
Sverrir Kristjánsson.
400