Tímarit Máls og menningar - 01.12.1969, Blaðsíða 166

Tímarit Máls og menningar
landi í leiklistarmálum, þá ætti fátt að
vera okkur forvitnilegra en rithöfundur,
sem gerir vixSingarveTða tilraun meS aS
skrifa fyrir leiksviS. En á umræðufundi í
sjónvarpi nú fyrir fáum dögum lýstu leik-
dómendur því yfir, nokkum veginn sam-
hljóða, að í dómum sínum leggi þeir sama
mælikvarða á íslenzk rit og erlend, sem
flutt eru hér á leiksviði. Ég varð alveg dol-
fallinn við að hlusta á þessi ósköp. Geta
mannskrattamir ekki skiliS jafnaugljósan
hlut og þamn, að það verður að vera veiga-
mikill þáttur í menningarbaráttu okkar
íslendinga að skapa hér sjálfstæða ís-
lenzka leikmereningu, og án íslenzkra leik-
ritahöfunda verður því marki aldrei náð.
Þegar nýr höfundur kemur fram, þá verð-
ur gagnrýreandinn að mæta houm með
vinsamlegri eftirvæntingu, hjarta hans
verður að bifast af gleði við hvert listgrip,
sem hann skynjar í hinu nýja verki, og
honum ber að benda á það, leikhúsgestum
til skilnings og höfundi til örvunar. Auð-
vitað lokar hann ekki augunum fyrir göll-
um þess, hann reynir að gera sér sem
gleggsta grein fyrir þeim og dregur þá
undanbragSalaust fram í dagsljósið, en í
allri vinsemd og með einlægum áhuga fyrir
því, að höfundur gæti unnið bug á þeim
veildeika, sem að baki þeirra galla lægju.
Ég gæti til dæmis vel hugsað mér, að ég
hefði í mikilli vinsemd og með gildum
rökum getað bent höfundi Fjaðrafoks á
það, ef ég hefði verið leiklistardómari,
hvort list hans myndi ebki hafa betra af
því, að hann veldi sér annað andrúmsloft
til daglegrar neyzlu fyrir sálina en það,
sem mér þykir sennilegt að ríki í rit-
stjómarskrifstofum Morgunblaðsins, bæði
að því er varðar heiðríkju hugans og skyn
mannlegs siðgæðis, en það hvort tveggja
eru lífsnauðsynlegir hiutir góðri list. Það
má vissulega ekki standa á ábendingum frá
hendi leikdómaranna um það, hvar veil-
umar liggja og hvemig hugsanlegt væri úr
að bæta, svo að höfundar sjálfir og aðiir,
sem vildu gefa sig að þessari listgrein,
mættu af læra. ÞaS er hlutverk leikdómar-
anna að vekja áhuga aimennings fyiir því
að fylgjast með getu og þróun hvers þess,
sem vakið hefur vonir um höfund, sem
lagt gæti sinn skerf til að auka fjölbreytni
íslenzkrar leikritagerðar og lyfta henni á
liærra stig. Og þegar íslenzk leikhús velja
verk til flutnings, þá mega þau ekki gera
það út frá sama mati og leikdómendur létu
í Ijós í sjónvarpinu. Ef eingöngu ætti að
miða við alþjóðlegan mælikvarða á listrænt
gildi verksins, þá myndu íslenzk leikrit
ekki koma til greina nema rétt við og við.
En hér verður ekki komið upp islenzkri
leikmennt, fyrr en svo er komið, að uppi-
staða hennar er íslenzk leikritun um ís-
lenzk viðfangsefni séð frá íslenzkum sjón-
arhóli, en leikritun af alþjóðlegum vett-
varegi, samtímaleg og klassisk, verður ofin
í til fróðleiks, lærdóms um listræn tök, við-
miðunar um það, hvar við stöndum, og á-
minningar um að ná þvi setta imarld, að í
leikritun verði hlutur okkar ekiki mdnni á
alþjóðlegan mælikvarSa en hann er nú orð-
inn og verið hefur í sagnagerð, sagnaritun
og ljóðasmíð. I þessum efnum hafa leik-
dómendur mikilvægu hlutverki að gegna.
IV.
Sveinn Skorri Höskuldsson sagði ýmsa
hluti af næmri skynjun og góSum skiln-
ingi í surinudagserinðum sínum í byrjun
þessa vetrar. Hún var snjöll tilvitnunin í
orð Bjarna Thorarensens í kvæði þvi, er
hann orti eftir Odd Hjaltalín: Enginn
ámælir / þeim undir björgum / liggur lif-
andi / með limu brotna / og hraunöxum /
holdi söxuðu, / að hann ei æpir / eftir
nótum. Vegna hlustunartruflana vaið mér
ekki fullkomlega ljóst, hvað það var, sem