Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Blaðsíða 33

Gunnar Karlsson
Athugun á hlutdrægni
Baldur Guðlaugsson og Páll Heiðar Jónsson:
30. marz 1949. Innganga Islands í Atlantshafsbandalagið og óeirðirnar á
Austurvelli. Bókaútgáfan Orn og Örlygur hf., Reykjavík 1976.
I
Höfundar þessarar bókar hafa freistað þess að taka inngöngu íslands í
Atlantshafsbandalagið og átökin vegna hennar til nýrrar athugunar og
styðjast þar meðal annars við munnlega vitnisburði manna sem voru
viðriðnir sjálfa atburðina. I fyrri hluta bókarinnar hefur Baldur Guð-
laugsson skráð stjórnmálasögu málsins og notað þar aðallega skriflegar
heimildir. I síðari hlutanum einbeitir Páll Heiðar sér að óeirðunum á
Austurvelli 30. mars og notar frásagnir sjónarvotta verulega. Þó taka
höfundar fram að bókin sé öll sameiginleg smíð þeirra og á ábyrgð þeirra
sameiginlega.
Hugmyndin er góð og tímabær. Enn er á meðal okkar fjöldi fólks sem
var statt á Austurvelli og í alþingishúsinu 30. mars, en á næstu árum
hlýtur að saxast mjög á það lið og mest á þá sem best þekkm til mála.
Sérstök ástæða var til að ætla að margt væri enn óskráð varðandi þetta
mál af því að margir höfðu hag af því að ýmsum hlutum sannleikans
væri leynt á sínum tíma. Eftirtekjan af leit höfunda að áður óþekktum
staðreyndum á kannski ekki eftir að breyta mjög túlkun sagnfræðinga
á söguefninu, og þó kemur margt fram í frásögnum sögumanna sem
betur er geymt en gleymt. Bókin á örugglega eftir að verða fastagestur
í heimildaskrám allra rita sem fjalla um inngönguna í Atlantshafsbanda-
lagið og kalda stríðið á íslandi.
En bókinni er ætlað að vera miklu meira en heimildasafn. Höfundar
hafa ætlað sér að skrifa sögu þessa efnis. Þeir segjast meira að segja
hafa „leitazt við að bregða upp sem fyllstri og sannastri mynd“ af því,
143