Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Page 35

Athugun á hlutdrcegni
73, 203, 230—31, 239). Víða er vitnað til andstæðinga aðildarinnar,
bæði í Þjóðviljanum og þingræðum. Nokkrir þeirra eru meðal heimildar-
manna og hefðu verið fleiri ef þeir hefðu verið samvinnufúsari við
höfunda. Rökin gegn aðild eru rakin skipulega á tveim blaðsíðum
(118—19).
Býsna oft hlýtur þó málflutningur sósíalista að fara fyrir ofan garð
og neðan hjá þeim lesendum sem ekki eru fyrirfram á þeirra bandi.
Margir eru löngu orðnir algerlega ónæmir fyrir því orðbragði sem beitt
var í stjórnmálaumræðu þessara tíma. Það er því ekki fallið til að ýta
við nokkrum manni eða vekja til umhugsunar að grafa upp þrjátíu ára
gamlar ræður og blaðagreinar og láta þær einar um að segja söguna.
Stundum er talað um það sem sérstaka dyggð og ræktarsemi við hlut-
leysi að „láta heimildirnar tala“. En þegar um samtímasögu er að ræða
er sú aðferð oftast best til þess fallin að vdðhalda fordómum lesandans.
Karl Marx sagði um sagnfræðinga síns tíma að þeir tækju upp sjálfs-
blekkingu hvers tímaskeiðs og gerðu hana að sinni. Eitthvað slíkt kemur
oft út úr því að segja söguna með bútum úr umræðu sögutímans.
Límm til dæmis á ummæli Einars Olgeirssonar í umræðum um
Marshallaðstoðina árið 1948 (bls. 29):
„Hvað mundi koma næst á íslandi, þegar við þiggjum slíkar gjafir með
því hugarfari, sem ríkisstjórnin vill skapa hjá þjóðinni? Eg er hræddur
um, að það komi dálítið ákveðnari kröfur um herstöðvar og ennþá hatramm-
ari framkvæmdir Ameríkumönnum í vil en þegar er orðið... við getum gert
okkur í hugarlund, hvert verður svar þeirra manna í framtíðinni, sem nú
búa íslenzku þjóðina undir að þiggja gjafir. Ætli maður heyri þá ekki talað
um móðgun og óvináttu við Bandaríkin, þessa góðu þjóð, sem gefur góðar
gjafir, ef við ætlum að dirfast að segja upp svona samningi [o: Keflavíkur-
samningnum frá 1946] eða yfirleitt viðhafa einarðlegri framkvæmdir en
við höfum hingað til gert gagnvart Ameríkumönnum? Nei, það á að
beita okkur diplómatískum brögðum, þangað til við sættum okkur við
ekki aðeins að segja ekki samningnum upp, heldur líka förum að ganga
inn á enn þá meiri samninga.“
Höfundar birta þessi ummæli, en þeir stilla sig alveg um að vekja
athygli á hver spádómsorð þau voru. Og jafnvel þrátt fyrir allt sem
fjölyrt er í bókinni um þann fyrirvara íslendinga að hér yrði ekki her
á friðartímum þá er hvergi ýjað að því að öll þau heit voru rofin að-
eins tveim árum eftir inngönguna í bandalagið. Ekki er það þó af því
145
1 0 TMSI