Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 60

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 60
Tímarit Máls og menningar velt því fyrir sér hvað „þjóðnýtur dáðaskáldskapur“ er eiginlega. Eru það kannski uppbyggilegar og hetjulegar dæmisögur? I ritgerðinni um þrifnað á Islandi segir Halldór að kot og þurrabúðir verði ekki mubleraðar með draumum né raflýstar með eintómum ferskeytlum (134). Hér er aftur komið að vandamálinu um tilverurétt skáldsins. Halldór sér tvær meginástæður þess að listframleiðsla sé fáránleg. Onnur er sú að það sé siðferð- islega óverjandi að dútla við að fylla út blöð með ævintýrum og öðru fánýtu skrauti af því að hungur og klæðleysi ríkir svo víða.9 Hin er sú að listframleiðsla með hefðbundnum verkfærum sé úr takti við tímann, úrelt. í Alþýóubókinni segir Halldór blákalt að málaralistin sé úrelt og ári síðar fellir hann samhljóða dóm yfir ljóðlistinni (í Alþýðublaðinu 5/1 1931). Báðar þessar kenningar byggjast í rauninni á of einhliða og einfaldri söguskoðun. Halldór hugsar sér að ný tækniuppgötvun eigi að ryðja eldri tækni úr vegi án þess að skeyta hót um að menn hafa mismunandi þarfir. í inngangsritgerð bókarinnar, sem fjallar um bækur, segir Halldór að ann- aðhvort eigi skáldin ekki að skrifa önnur ljóð en þau sem óbreytt sveitakona getur raulað „við börn sín eða yfir húsverkum“ (25), — að öðrum kosti verða fátækar sveitakonur að fá þá menntun sem er nauðsynleg til að skilja meistara- verkin. Kröfuhörð skáld verða sem sé að láta sér lynda um ófyrirsjáanlega framtíð að vera kennarar eða „menningarfulltrúar“ eða eitthvað slíkt. Hér er aftur á ferðinni heldur betur einfaldaður söguskilningur. Þótt bóndakona þarfnist kviðlings til að fara með yfir barni og pottum er ekki þar með sagt að sú vísa henti til upplestrar á kvöldvökunni né að hún eigi erindi í tímarit o.s.frv. Þarfirnar eru mismunandi og munu halda áfram að vera það einnig eftir að allir hafa fengið mannsæmandi lífsskilyrði. Stöðug tortryggni gagnvart listinni, einkum á siðferðislegum forsendum, skín í gegn víða í bókinni. Samt viður- kennir Halldór verðleika „snilldarverka“ eldri meistara, þótt gera verði ráð fyrir að þau hafi verið samin á tímum þegar þorri manna bjó við hvers kyns hörgul. Halldór álítur einn höfuðkost fornra snillinga á borð við Tómas frá Kempis, Markús Árelíus og Lao-tse vera þann að þeir skrifuðu án ágóðavonar, þeir voru ekki atvinnuhöfundar heldur skrifuðu af eins konar tilviljun. Einn þeirra snillinga fortíðarinnar sem fjallað er um í Alþýðubókinni er Jónas Hallgrímsson. Hann er þar talinn snillingur af því að hann er „krystöllun íslenzkrar vitundar“ (79), en honum telst einnig til tekna að fjalla í kvæðum sínum um „íslenzka atvinnuvegi" (85). Jónas verður aldrei „eins skáldlegur og þegar hann fer að tala um búskapinn" (85—6) og það fagra og nytsama rennur hjá honum í eina heild. Kvæði Jónasar eru sem sagt góð ekki síst vegna 50
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.