Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 71

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Page 71
Hugmyndafraói Alþýðubókarinnar böndum; faðir hans er ríkur og Kristófer Torfdal og Bogesen kaupmaður tiltölulega nákomnir honum þótt hann alist upp við skort. En stúlkan sem Arnaldur þráir er rétt og slétt alþýðukona. Til gamans má benda á þetta atriði í Sjálfstceðu fólki, þar sem söguhetjurnar eru alþýðufólk, en Ásta Sóllilja þó blóðtengd stétt þeirri sem er í það mund að rísa til valda. Heimsljós aftur hefur ómengaðan almúga að höfuðviðfangsefni. Ætla má að samfara þessari þróun hafi höfundurinn öðlast dýpri skilning á stéttarstöðu sinni og hagsmunum. Þetta eru almennar línur í þróun Halldórs fram til 1940, en hér var ætlunin að líta ögn betur á samanburðinn milli Alþýðubókarinnar og S'ólku Vólku. Höfundur Alpýðubókarinnar telur fært að afnema hungur og klæðleysi með ákveðnum pólitískum aðgerðum, og hann telur kröfurnar um barnaheimili, almenningsbókasöfn o.s.frv. sömuleiðis raunsæjar. Höfundur Sólku Völku virðist hins vegar fullur efasemda um að þetta sé hægt og framfaratrú hans er minni. I Sölku Völku er líka meira tillit tekið til mannlegra veikleika og mannlegs „eðlis“. Hins vegar er textarnir að mínu viti „sammála" um að þessi stefnumið Alþýðubókarinnar (og Arnalds) séu æskileg þótt óljósara sé um framkvæmdina. Textunum virðist einnig bera saman í því viðhorfi að staða samtímalistarinnar sé heldur ill, og að menntamenn og skáld hafi tilhneigingu til að vera gagnslausir í raunhæfri framfarabaráttu. Salka Valka er að mínu mati stórkostleg skáldsaga, en vísindalegi sósíalism- inn íþyngir henni dálítið. í Alþýðubókinni er ekki talað um annað meira en efnislegar framfarir, rafvæðingu, hreinlæti og verkmennt, allt í nafni vísindalegs sósíalisma. í Sölku Völku man skáldið aftur eftir mannlegum breyskleika og teiknar upp sósíalíska hetju eða andhetju, Arnald. Mannúðarstefna vísindalegs sósíalisma er ekki mannúðarstefna á einstaklingsgrundvelli; hagur einstakl- ingsins og sálræn vellíðan lenda utan við starfsemi samfélagsins og greiningu á því. Sálarhliðin verður hefðbundinni og afturhaldssamri kenningu um sálina og breyskleikann að bráð. Niðurstaðan verður: hér eru vísindin og með þeim getum við hagrætt samfélaginu, byggt verksmiðjur, dreift gæðum heimsins o.s.frv. En þama aftur á móti er einstaklingurinn með alla sína eigingimi og aðra galla. Milli þessa verður engin brú byggð, og niðurstaðan er pólitískt máttleysi Sölku Völku. Vísindalegi sósíalisminn ól af sérandhverfu sína, menningarstefnu, slagorðin listin fyrir listina og fegurðin er höfuðskepna í sjálfri sér. í Sölku Völku birtist sálrænt innsæi höfundarins, en það er ekki tengt félagslegu og pólitísku innsæi hans á sannfærandi hátt. Sú tenging heppnaðist hins vegar betur í Sjálfstceðu fólki, sem að því leyti er betur heppnað verk en Salka Valka. En Salka hefur þá kannski vinninginn hvað ferskleikann snertir. 61
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.