Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Síða 71

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1982, Síða 71
Hugmyndafraói Alþýðubókarinnar böndum; faðir hans er ríkur og Kristófer Torfdal og Bogesen kaupmaður tiltölulega nákomnir honum þótt hann alist upp við skort. En stúlkan sem Arnaldur þráir er rétt og slétt alþýðukona. Til gamans má benda á þetta atriði í Sjálfstceðu fólki, þar sem söguhetjurnar eru alþýðufólk, en Ásta Sóllilja þó blóðtengd stétt þeirri sem er í það mund að rísa til valda. Heimsljós aftur hefur ómengaðan almúga að höfuðviðfangsefni. Ætla má að samfara þessari þróun hafi höfundurinn öðlast dýpri skilning á stéttarstöðu sinni og hagsmunum. Þetta eru almennar línur í þróun Halldórs fram til 1940, en hér var ætlunin að líta ögn betur á samanburðinn milli Alþýðubókarinnar og S'ólku Vólku. Höfundur Alpýðubókarinnar telur fært að afnema hungur og klæðleysi með ákveðnum pólitískum aðgerðum, og hann telur kröfurnar um barnaheimili, almenningsbókasöfn o.s.frv. sömuleiðis raunsæjar. Höfundur Sólku Völku virðist hins vegar fullur efasemda um að þetta sé hægt og framfaratrú hans er minni. I Sölku Völku er líka meira tillit tekið til mannlegra veikleika og mannlegs „eðlis“. Hins vegar er textarnir að mínu viti „sammála" um að þessi stefnumið Alþýðubókarinnar (og Arnalds) séu æskileg þótt óljósara sé um framkvæmdina. Textunum virðist einnig bera saman í því viðhorfi að staða samtímalistarinnar sé heldur ill, og að menntamenn og skáld hafi tilhneigingu til að vera gagnslausir í raunhæfri framfarabaráttu. Salka Valka er að mínu mati stórkostleg skáldsaga, en vísindalegi sósíalism- inn íþyngir henni dálítið. í Alþýðubókinni er ekki talað um annað meira en efnislegar framfarir, rafvæðingu, hreinlæti og verkmennt, allt í nafni vísindalegs sósíalisma. í Sölku Völku man skáldið aftur eftir mannlegum breyskleika og teiknar upp sósíalíska hetju eða andhetju, Arnald. Mannúðarstefna vísindalegs sósíalisma er ekki mannúðarstefna á einstaklingsgrundvelli; hagur einstakl- ingsins og sálræn vellíðan lenda utan við starfsemi samfélagsins og greiningu á því. Sálarhliðin verður hefðbundinni og afturhaldssamri kenningu um sálina og breyskleikann að bráð. Niðurstaðan verður: hér eru vísindin og með þeim getum við hagrætt samfélaginu, byggt verksmiðjur, dreift gæðum heimsins o.s.frv. En þama aftur á móti er einstaklingurinn með alla sína eigingimi og aðra galla. Milli þessa verður engin brú byggð, og niðurstaðan er pólitískt máttleysi Sölku Völku. Vísindalegi sósíalisminn ól af sérandhverfu sína, menningarstefnu, slagorðin listin fyrir listina og fegurðin er höfuðskepna í sjálfri sér. í Sölku Völku birtist sálrænt innsæi höfundarins, en það er ekki tengt félagslegu og pólitísku innsæi hans á sannfærandi hátt. Sú tenging heppnaðist hins vegar betur í Sjálfstceðu fólki, sem að því leyti er betur heppnað verk en Salka Valka. En Salka hefur þá kannski vinninginn hvað ferskleikann snertir. 61
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.