Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Síða 7

Adrepur
sem myndin ai: Austurríkiskeisara hlýtur aö hafa trónað forðumtíð hékk á
þessum árum mynd af Novotný formanni og hæstráðanda.
Hrein og tær undir gljáfægðu gleri.
Eg var semsé að lesa Góðadáta á frummálinu og kom stundum á Bikar-
inn. Einhverntíma læt ég svo til skarar skríða og segi stundarhátt svo allir
heyri:
— Ég trúi það hafi drullað fluga á myndina af félaga Novotný!
Inni var eitthvað á þriðja tug manna og glatt á hjalla. Söfnuðurinn stein-
þagnaði, varð grafalvarlegur, horfði á mig einsog ég væri holdsveikur. Menn
flýttu sér að sötra úr glösunum (líterskrúsum) og hurfu síðan hver af öðrum
hljóðlega útum dyrnar þangaðtil eftir voru engir nema vertinn, ég og tveir
menn aðrir.
Flokksnjósnararnir.
Þeir reyndust hinir viðræðubestu. Gáfu í könnu og reyttu af sér brandar-
ana.
Atvikið hef ég síðan haft fyrir vísindalega sönnun á því að lygasagan um
Svejk Góðadáta sé ekki dáin skáldsaga heldur lifandi staðreynd í huga hvers
einasta gests á Bikarnum og jafnvel flestra Tékka.
Og hjarir þá ekki minstakosti sú skáldsaga?
Rétt er að geta þess að nefnd tilraun var enganveginn gerð vegna neinnar
örvæntingar um skáldsöguna alment séð. Ég trúði því sem margir voru að
segja á þessum tíma að skáldsagan væri dauð. Fanst allur litteratúr
steindauður og syrgði hann ekki því kvikmyndin var komin í staðinn. Las
því belging Mílans Kúndera um jakalegt lífið í sósíalrealismanum til þess
eins að geta þulið klausuna fyrir prófdómendur.
Tilraunin var gjörsamlega útí bláinn.
Núorðið ber ég vitaskuld aftur nokkra áhyggju vegna lífs skáldsögunnar og
þeirrar kepni sem nútíminn (þessir seinustu áratugir) veita skáldsögunni
eftirað fréttir og auglýsingar komust að sjálfu leyndarmáli hennar og
uppgötvuðu það líka að mannskepnan er þannig gerð að hún vill engu trúa
nema sannleikanum en getur hinsvegar engu trúað nema lyginni. Þessa mót-
sögn brúaði skáldsagan þegar hún tamdi sér að segja lygar í formi sannleiks
og öfugt. Seinnameir tóku fréttamiðlarnir þetta upp líka með bæði öflugra
og einhæfara hætti og fóru að ógna skáldsögunni — einsog MK finnur svo
sáran til.
En það er vonandi fleira sem til kemur.
Söguna um Ævintýri Góðadátans Svejk í heimsófriðnum mikla samdi
Jaroslav Hassék rétt undir lok æfi sinnar, þraut reyndar örendið til að ljúka
125