Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Blaðsíða 99

þér niðri á mér með því að taka Martein
að þér,“ (108) og virðist sjá í henni nýja
Snæfríði Islandssól. „Eg tók hann ekki
að mér,“ svarar Ingunn, „það mætti jafn-
vel færa rök að því að hann hafi tekið
mig að sér.“ (108). En þessi skýring
Ingunnar, sem er að mínu viti mun trú-
legri, breytir í engu afstöðu Péturs, hann
er trúr sínu róli allt til bókarloka. Ing-
unn er gáfuð kona, andlega jafnt sem
efnalega sjálfstæð, óhrædd við að takast
á við hlutina og getur jafnvel á stundum
orðið allt að því miskunnarlaus. Slík
kona dröslast ekki með eiginmann árum
saman sem hún lítur niður á, hvorki af
hefnigirni né meðaumkun, og mun auð-
veldari leiðir eru til að koma barnfóstr-
unarmálum á fastan grundvöll en að
fleygja sér í hjónaband (sbr. 38—39).
Það gerir ekki kona sem veit að „Þegar
dagurinn á morgun hættir að vera nýr
möguleiki og dagurinn í dag verður ná-
kvæm afsteypa af gærdeginum og maður
sér ekki lengur ástæðu tilað breyta sjálf-
um sér, afla sér nýrrar þekkíngar eða
færa út persónuleg landamerki sín, þá er
maður dauður." (122).
Þess vegna kemur þetta hvort tveggja
illa heim og saman við áhyggjur Ingunn-
ar af þeim Marteini og sáttatilraunir
hennar sem hann fæst ekki einu sinni til
að svara (25—27, 31, 53—54). Ekkert
bendir til að Ingunn hafi verið óánægð í
hjónabandinu með Marteini fyrr en
hann breyttist og vill ekkert samband
hafa við hana. Ingunn var draumadís
Marteins, hafin yfir alla gagnrýni, eins
konar yfirnáttúrulegt fyrirbæri, en
draumadísirnar vilja — því miður —
glata ljómanum í margra ára hjónabandi,
og klíkan segir honum líka að Ingunn sé
á rangri leið. Allt umhverfið segir hon-
um að hún sé á rangri leið. Og að hún
beiti hann ofríki (t. d. 161, 177 o. v.).
Umsagnir um bœkur
En hvers vegna er Ingunn á rangri
leið? Hvað gerir hún rangt?
„Kvenfólk á að vera heima hjá sér,“
hreytir Haraldur, sonur hennar, í hana
(52), og bergmálar þá um leið skoðun
karlmanna bókarinnar, sem þeir klifa
sífellt á, og reyndar konurnar trúa líka
hálft í hvoru. Hjónabandsvandræði stafa
fyrst og fremst af því að kvenfólkið
tollir ekki heima hjá sér, og vinnur svo
að auki oft afbrigðilegan vinnutíma (t. d.
21, 31, 34, 51-52, 152 o. v.).
Ingunn er vaxandi leikkona og leik-
stjóri og hún tekur starf sitt alvarlega.
Gefur því jafnvel forgang ef því er að
skipta. Slíkt fer sjaldnast vel. Marteinn
og Haraldur gera henni lífið leitt heima
fyrir, Pétur ýfir upp gömul sár, Halldór
og Aðalbjörg leika sinn hráskinnaleik
beint framan í Guðrúnu án þess að Ing-
unn fái nokkuð að gert, það er komið að
frumsýningu, eitthvað er að láta undan,
eins og opnast hafi bullandi hverauga í
brjóstinu sem sýður í og vellur (56).
Ingunn virðist staðráðin í að kalla fram
uppgjör hvað sem það kostar. Hún tek-
ur Pétur með sér upp í sumarbústað þótt
hún viti — eða kannski einmitt af því
hún veit — að Marteinn eltir. Það á að
gera upp gamla hluti og nýja. En af
vítaverðu siðleysi og eigingirni treður
Pétur sér inn á heimili þeirra daginn eftir
í fylgd með Marteini, þrátt fyrir bann
Ingunnar. Það endar með sprengingu.
Pétur espar Martein gegn Ingunni þar til
hann missir stjórn á sér og gengur ber-
serksgang. Leiðin til glötunar verður
hraðfarnari með hverri blaðsíðunni.
Aðstæður þessa fólks voru ólíkar í
æsku, en öll eru þau borgarbörn nema
Marteinn, fæddur á Arnarstapa á Snæ-
fellsnesi, með rætur fastar í jörð og sjó.
Áhersla er lögð á hvernig „annesjalegt"
útlit hans skein alltaf í gegn, hvaða gervi
217