Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Síða 23

I leit að nútíðinni — í uppgjöri við fortíðina
íróniska lýsingu á framapoti og smáborgaraskap heima í Þórshöfn, mennta-
og listasnobbi ásamt ádeilu á óhefta þróun kapítalismans. En fegurðin er
líka til í hversdagsleikanum og upplifun hennar er mögnuð með skírskotun-
um til skáldskapar heimsins.
I smásagnasafni Gunnars Hoydal, Av longum leiðum (1982), er aðalþemað,
Færeyjar og umheimurinn, undirstrikað með kápumynd eftir höfundinn
sem sýnir suðræna borg með auðþekkt færeyskt landslag í baksýn.
I fyrstu sögunni eru smástrákar tveir, bræður, sendir nauðugir í sumarfrí
til danskrar ömmu sinnar í Kaupmannahöfn, og í hinum sögum bókarinnar
eru aðalpersónurnar ýmist staddar í fjarlægu landi, við nám í Danmörku eða
á ferðalagi víða um heim, þangað til hringurinn lokast í síðustu sögunni þar
sem aðalpersónan situr heima í Þórshöfn, orðinn bæjararkitekt. I öllum
þessum sögum veltir höfundurinn fyrir sér spurningunni: Hver er ég og
hvar stend ég? I fyrstu sögunni glíma strákarnir við þjóðernisvitund sína, og
óánægju þeirra með hálfdanskan uppruna sinn er lýst af mikilli kímni.
Astæðan fyrir óánægjunni er sú að danska móðernið ógnar stöðu þeirra
meðal jafnaldranna. Viðbrögð barnanna spegla þannig andstæður í heimi
hinna fullorðnu, andstæður sem börnin hafa takmarkaðan skilning á en setja
svip á innbyrðis samskipti þeirra. I gamansömum tón er lýst hvernig
strákarnir tveir reyna að brynja sig gegn framandi áhrifum, fyrst með því að
kyrja ættjarðarlög í kojunum sínum í sjóferðinni og síðan með því að
ákveða að allt sem amma sýnir þeim í dönsku höfuðborginni sé ómerkilegt.
En að lokum verða þeir að beygja sig fyrir hjartahlýju ömmu sinnar og
þeirri staðreynd að útlandið hafi upp á ýmislegt að bjóða.
I sögunni „Landsmaður í Berlin" er afstaðan til eigin þjóðernis einnig til
umfjöllunar en hér er sýnt hvernig sú brenglaða þjóðernisvitund, sem á sér
rætur í minnimáttarkenndinni, brýst út hjá smáþjóðarmanninum sem stadd-
ur er í útlöndum í sjúklegu ofmati hans á eigin uppruna samfara lítilsvirð-
ingu á öðrum þjóðum.
Þeir Gunnar og Hanus, sem báðir eru langskólagengnir, fjalla í sögum
sínum oft um ungmenni sem eru að taka út þroska í erlendri stórborg, erfið-
leikana og sársaukann sem fylgja leitinni að sjálfum sér og tilrauninni til að
samlagast stórborgaralífinu. Möguleikar sögupersónanna á að ná þroska og
ráða við nýja umhverfið eru mótaðir og takmarkaðir af umhverfinu sem þær
hafa yfirgefið en uppruna sinn bera persónurnar með sér. Hömlur, sektartil-
finning og vanmáttarkennd einkenna þetta fólk. Eitt höfuðinntak sagnanna
er sú spurning hvernig uppgjörið við þennan uppruna heppnast.
Haustið 1982 gerðist sá einstæði atburður að út kom færeysk skáldsaga eftir
konu. Þá birti Oddvor Johansen (f. 1941) frumsmíði sína, Lívsins summar;
141