Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Page 51

Þegar Aleixandre fékk Nóbelsverðlaunin
göngulu myrkrinu / og opna þau við geislandi takmörk líkama. Og skáldið
dregur sig undan því sem herjar á, hótar að steypast yfir hann, ógn lífsins og
angist, sársauka skynjunar, dyn þess brim og þyt, lífsins vá og gnótt sem
endar í dauðanum. Skáldið hrópar: Eg vil lifa, lifa eins og hart grasið / eins
og norðanvindurinn eða snjórinn, eins og vakandi glóðin / eins og framtíð
barns sem enn er ekki fætt / eins og faðmlög elskendanna þegar máninn veit
ekki af þeim.
Og ást skáldsins vex í skugga dauðans, þarf ekki að vera bundin tveim ein-
staklingum, milli tveggja mannvera, heldur er hún eða verður lífsafl sem býr
í öllu, brýzt um og byltist og knýr allt upp á móti dauðanum. Umbreytandi
afl á öllum sviðum.
Eg þrái ástina eða dauðann, ég vil deyja frá öllu, / ég vil vera þú, blóð þitt,
þetta drynjandi hraunflæði / sem innibyrgt þvær þína fríðu limi / og nemur
þá hin fögru útmörk lífsins.
Það segir hann í öðru ljóði fremur snemmbornu á ferð sinni, sem nefnist
Sameining í henni.
Og loks: Þessi koss á varir þínar eins og langvinnur þyrnir, / eins og haf
sem fljúgandi breytist í spegil, / eins og glampi af væng, / er jafnframt
hendur tvær, atlot við neistandi hár þitt, / brestur frá hefndfúsri birtunni, /
er ljós eða deyðandi sverð sem vofir yfir hnakka mér / en aldrei fær raskað
einingunni í þessum heimi.
Heit ólgandi ástin, geðsins hiti með ofsa sem stundum nálgast bruðl með
orð, ofrausn. Mælsku sem jaðrar við mælgi, allt að því.
Síðan kom langt hlé. Einangrun við ósigurinn fyrir fasistum í borgara-
styrjöldinni þegar flestir vinir hans hurfu í fangelsi, útlegðina eða dauða.
Aleixandre byrjar um það leyti á nýrri bók Sombra del paraiso. Það var
1939, á hinum ömurlegasta tíma formyrkvunar og eymdar, uppgjafar þegar
flest var hrunið í rúst, hvarvetna aska og harmur, eldsviðið mannlíf.
Sombra del paraiso, skuggi paradísar. Hafði þetta skáld stigið niður í
undirdjúpin, líkt og Dante á undan honum? Og eins og Dante naut hand-
leiðslu Virgils í Helju þá má segja að Rimbaud hafi bístaðið hið spánska
skáld þegar hann kannar hin myrku djúp. Og hann getur sagt eins og T.S.
Eliot í Kvartettunum: Hell is oneself. Þú berð í sjálfum þér himin og helvíti,
og þú verður að ná sáttum hið innra með sjálfum þér, hemja andstæðurnar
með því að leiða þær saman, temja hvora við ofstyrk hinnar.
William Blake kemur í hugann þegar Aleixandre yrkir:
Langt í burtu í fjarlægri
glæsidýrð hins kyrra meydómsstáls
eru tígrar risavaxnir eins og hatur,
169