Tímarit Máls og menningar - 01.04.1984, Page 64

Tímarit Máls og menningar
helstu áhyggjuefni sín inn í heimsmyndina og segja af þeim sögur. Sam-
kvæmt þessu er raunsæi Islendingasagna ekki í því fólgið að þar sé sagt frá
raunverulegum einstaklingum og raunverulegum atburðum, sem oft kann
þó að hafa verið raunin, heldur í því að þær gefa raunhlíta mynd af
félagslegum venslum og ferlum: hvernig menn öfluðu auðs og valda og
hvernig flókin net skuldbindinga mynduðust og varðveittust eða fóru út um
þúfur."
Þegar kemur að því að greina frásagnir af deilumálum í einstökum sögum
grípur Byock til þeirra hugtaka sem getið var hér að framan og gerð tilraun
til að þýða. Hann telur að í þeim gangi alltaf aftur þrjár deildir (feudeme):
átök (conflict), milliganga (advocacy) og lausn (resolution). Hann leggur
enn fremur áherslu á að hér sé um gerólíkar einingar að ræða þeim sem
koma fram í greiningu Theodore Andersson á deilufrásögnum, þar sem
heilli sögu eða söguhluta er skipt niður í sex (eða sjö) fastar einingar sem
yfirleitt koma allar fyrir og alltaf í sömu röð.12 Þvert á móti heldur Byock
því fram að deildir í deiluklasa hafi ekki fasta röð, né heldur sé víst að þær
komi allar fyrir í hverjum klasa. Þannig geti milligöngu alveg vantað, en
einnig lausnina, eða þá, ef lausn mistekst, að átök hefjist á ný og þar með
nýr deiluklasi. Deildirnar, og þar með einn deiluklasi, geti verið örstuttar
eða langar og efnismiklar.
Það er augljóst að Byock vill forðast að gera deildirnar að raðeiningum,
en hitt er líka augljóst að í föflunni (atburðum þeim sem sagt er frá) hljóta
átök að hefjast á undan lausn, og þegar um milligöngu er að ræða hlýtur hún
að vera þar á milli, enda kemur það fram að A —» M —» L er einn allra
algengasti deiluklasinn. En deildirnar taka ekki endilega hver við af annarri
heldur geta þær skarast og fléttast, auk þess sem einhverja þeirra getur
vantað. Við þetta bætist að frásögnin í heild getur orðið býsna flókin, þegar
fleiri deilukeðjur en ein fléttast saman.
I FIS er ekki gert ráð fyrir að deildirnar myndi allan textann, þe. að allt
sem kemur fram í textanum heyri til einnar af hinum þremur deildum. Þær
fela aðeins í sér athafnir sem gerast á framsviði sögunnar, ef svo má segja, en
ekki það sem hægt er að ráða af henni með túlkun eða það sem flokka má
annaðhvort sem fyrirboða síðari atburða eða upprifjun einhvers sem þegar
hefur gerst. Þannig er gert ráð fyrir að frásagnareiningum, sem nefndar eru
upplýsingar, sé einatt stungið inn á milli deildanna. Enn fremur geti
ferðalýsingar fylgt deildum sem eins konar for-, við- eða innskeyti, en séu
þó ekki hluti þeirra, fremur en þær lýsingar á ferðum utan Islands
sem stundum taka mikið rúm annað hvort í upphafi sögu eða inni í
henni.13
Niðurstaðan er síðan sú að sagnamenn hafi haft svo glögga tilfinningu
182