Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Page 26

Kristján Arnason
Öldubrjóturinn kargi
Fyrri grein um Kvœðabók Jóns Helgasonar
Það hefði skotið nokkuð skökku við, ef langur tími hefði liðið frá andláti
Jóns Helgasonar til þess að kvæði hans, frumort og þýdd, kæmu út í einni
bók, nú þegar það tíðkast mjög að gefa út heildarútgáfur og ritsöfn höf-
unda sem ætla mætti að séu enn í fullu fjöri og eigi margt eftir ógert á
ritvellinum. Utkoma Kvæðabókar Jóns, sem Mál og menning gaf út haust-
ið 1986 var því löngu orðin tímabær, en bókin kynni raunar að hafa orðið
nokkrum kvæðum styttri, ef hún hefði komið út að höfundinum lifandi.
Fráfall Jóns hefði hins vegar mátt verða tilefni til þess að kvæðunum væri
fylgt úr hlaði með inngangi um ævi, störf og skáldferil þessa gagnmerka
skálds og fræðimanns, þar sem lesendum hefði verið gefin mynd af þeim
aðstæðum, innri sem ytri, sem þessi kvæði eru sprottin úr.
Raunar er óhætt að segja að skáldið Jón Helgason taki hér á vissan hátt
af mönnum ómakið, því kvæði hans eru oft mjög persónuleg og veita
innsýn jafnt í hans innri hugrenningar sem ytri hagi, og nægir þar að nefna
kvæði eins og I Arnasafni. En hér koma líka til ljóð Jóns um íslenska
náttúru, enda er því þannig farið um náttúruljóð almennt séð, að þau eru
síður sprottin af áhuga á hlutlausri, landafræðilegri könnun ákveðins um-
hverfis en af þörf skáldanna til að finna sínum innra manni eða hugar-
ástandi stað í hinu ytra, og þannig samsvara þeir þættir náttúrunnar sem
skáldunum eru hugleiknastir einatt ákveðnum eðlisþáttum þeirra sjálfra,
hvers um sig. Einu skáldi kann til að mynda einkum að verða starsýnt á
þverhnípt og nakin fjöll sem gnæfa hátt yfir fold í einmanalegri tign sinni,
þar sem annað skáld laðast aftur meir að grösugum fífilbrekkum með
berjalautum, eitt skáld vill helst una þar sem hljóð streymir lind í haga, en
annað aftur á móti þar sem beljandi vatnsföll duna á gráu grjóti, og meðan
eitt skáldið lyftir augliti sínu upp í himnanna hásal, prýddan rafurloga,
lætur annað sér nægja friðsælt sólarlag við sundin blá, og svo mætti lengi
telja. I hinu mikla kvæði Jóns Helgasonar um íslenska náttúru, Áföngum,
er það einkum hið hrikalega og hrjúfa, eyðilega og einmanalega í ásýnd
náttúrunnar sem er dregið fram, það eru staðir á borð við „Kögur og Horn
160