Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 59

„Eilífur kallar/kvenleikinn oss.“
altækan sannleik hafinn yfir mælingar og rannsóknir, eitthvað sem snilling-
urinn skynjar af innsæi. Kristeva virkar í þessari grein þannig dálítið eins
og strangur dyravörður að hleypa þeim útvöldu inn, en er ansi bundin
þeim þjóðfélagshópum sem hún sjálf tilheyrir - ég er ekki viss um að
háskólaborgarar af ýmsum sortum séu neinn þjóðfélagslegur útlagahópur;
eðlilegra væri að telja til þess hóps til dæmis róna. Og vegsömun skáldanna
er gremjuleg. Af hverju ætti skáld að vera eitthvað næmara fyrir ást en
bankamaður á Isafirði eða lifa vellukkaðra lífi? Og eitt enn: aðrir listamenn
en skáld hafa alveg gleymst, og er það í samræmi við það að í endursögn
Helgu á hugmyndum Kristevu um orðræðu ástarinnar og hversu erfitt hún
eigi uppdráttar í samfélaginu, er einblínt á bókmenntir - og í bókmenntum
sér Helga engar aðrar hugleiðingar um ástina en lítils metnar ástarsögur
eftir konur.
Eitt er að gera eins og póst-strúktúralistar og rannsaka alla menninguna
sem væri hún texti eða orðræða - annað er að halda að hún sé eintóm
orðræða. Hún er svo miklu fleira. Málverk, dans eða fiðlusónata komast
miklu nær því en texti að tjá reynslu sem ekki verður færð í orð - í
dansinum fer saman trúarleg tilbeiðsla og taumlaus erótík. I dægurlögum er
beinlínis staglast á ástarreynslu af hvers kyns tagi. Og enn og aftur: orð-
ræða ástarinnar þrífst vel hjá tveimur einstaklingum sem unnast.
Það kemur reyndar aldrei skýrt fram hvað nákvæmlega er átt við með
„því kvenlega", einna helst er að skilja á grein Helgu að þar sé um að ræða
hvers kyns aðra lífssýn en þá sem kenna mætti við teknókrata, hagvaxtar-
hugsunarháttinn, eða - afsakið orðbragðið - kapítalismann. Það kerfi sem
eyðir ósonlagi og regnskógum og meinar einstaklingunum að verða það af
sjálfum sér sem þeir eiga kröfu á, og krefjast verður af þeim.
En alltént: hið kvenlega og hið karllega eru sem sé nokkurs konar erki-
týpur eða platónskar frummyndir, og heimssýnin er hin sama og í Star
Wars eða trúarbrögðum Persa eða miðaldaguðfræði. Hin illu og hin góðu
öfl takast á í heiminum, raunar hverjum einstaklingi. Þetta er skýr tví-
hyggja, þetta er ekki samsett heimsskoðun. Og þetta er löghyggja, byggð á
alhæfingum um líf okkar allt aftur í móðurkvið. Helga:
Heim móðurinnar og frumbernskunnar, „hið semíótíska", hugsar Kristeva
sér sem óheftan og orðlausan heim nautnar, hugarflugs og ímyndunar. Þess-
um heimi fylgir gleði, leikir, hamingja, snerting og hlýja móðurlíkamans (og
móðurlífsins), sem lögmál föðurins, „symbólska“ kerfið, bælir niður og
bannar. Þessar frumhvatir, sem heyra móðurinni, upprunanum og náttúr-
unni til, einkennast af glundroða, hrynjandi og endalausu flæði sem safnast
fyrir í því sem Kristeva með hugtaki frá Plató kallar kóru [...]. Og þegar
barnið er að fullu komið inn í samfélagið, heim föðurins, er kóran með
193