Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 115

svo eftirmála hinnar síðari með yfirlýs-
ingunni um að sagan eigi ekki heima í
safninu. Nú eru höfundar engan veginn
bestu dómararnir um sín eigin verk,
eins og Sigurður lýsir skemmtilega í
greininni „Viljinn og verkið“ (í 2. bindi
þessa flokks), en hér leikur enginn vafi á
því að „hæstvirtur höfundur" hafði rétt
fyrir sér: „Kolufell“ er af allt öðru
sauðahúsi en hinar smásögurnar og rýf-
ur heildina, sem án hennar er mjög
sterk. Hér er úr vöndu að ráða, þar sem
heildarútgáfa verður að geyma öll verk
rithöfundar, og hefði besta lausnin
sennilega verið sú að virða vilja höfund-
ar, birta „Fornar ástir“ eins og hann
gekk endanlega frá því safni, en prenta
„Kolufell“ í e.k. „viðbæti“ með skýr-
ingum á stöðu þeirrar sögu.
2) Af hinni frægu ritdeilu Sigurðar
Nordals við Einar H. Kvaran eru ekki
prentaðar nema greinar Sigurðar,
þ.e.a.s. sú grein sem kom deilunni af
stað og síðan tvær svargreinar við grein-
um Einars H. Kvarans (sem urðu alls
þrjár). Ymsum kann vafalaust að þykja
þetta eðlilegt, þar sem hér er verið að
gefa út ritsafn Nordals og ekki annað,
þótt útgefendur bendi réttilega á að það
sé ekki með öllu sanngjarnt að lesendur
fái einungis að kynnast annarri hlið rit-
deilunnar. En hér er í rauninni miklu
meira í húfi en það hvað er sanngjarnt
og hvað ekki: þessi ritdeila er órjúfanleg
heild, - eins og glöggt kom fram í bók-
inni „Skiptar skoðanir“, þar sem hún
var öll gefin út - þó tveir menn haldi
þar á penna. Mér er það stórum til efs,
að síðari greinar Sigurðar séu skiljanleg-
ar fyrir þá sem hafa ekki lesið greinar
Einars H. Kvarans á undan, og alla vega
er hætt við að menn sjái þær ekki í réttu
ljósi án þeirra: allt samspil þessara
Umsagnir nm bakur
pennalipru pólemista - hvernig þeim
tekst að sýna sama efnið (þær lífsskoð-
anir EHK sem um var deilt) í gerólíku
ljósi, hvernig þeir reyna að leggja gildr-
ur hvor fyrir annan, hvernig þeir leitast
við að snúa vopnum andstæðingsins
gegn honum sjálfum - allt þetta fer fram
hjá lesendum ef þeir hafa aðeins aðra
hlið deilunnar. Og þá kann að reynast
erfitt að nálgast kjarna hennar. Pví er
engan veginn nóg að vísa til bókarinnar
„Skiptar skoðanir", eins og útgefendur
gera, því hún er nú orðin fágæt og ekki í
margra höndum: það hefði þurft að
birta greinar Einars H. Kvarans, annað
hvort sem „viðbæti" eða með smærra
letri á sínum stað í ritdeilunni, og láta
kannske einhverjar skýringar fylgja.
3) Það er sérstakt vandaverk að gefa
út hina umfangsmiklu fyrirlestra um
„Einlyndi og marglyndi", sem fluttir
voru við mikla aðsókn veturinn 1918-
1919. Sigurður gekk ekki frá þessu lykil-
verki í ferli sjálfs sín, þótt hann hefði
um skeið í huga að gefa það út, og eru
fyrirlestrarnir einungis til í handriti. En
þessi texti er að sumu leyti brotakennd-
ur: þótt sumir fyrirlestrarnir séu vand-
lega skrifaðir og virðist fullunnir, eru
aðrir stutt drög eða efnisgrind, sem höf-
undur hefur stuðst við í munnlegum
flutningi, minnisgreinum hefur verið
bætt við, hlutum fyrirlestra breytt eða
þeir umsamdir, og svo hefur Sigurður
að einhverju leyti breytt áætlunum sín-
um um efnisröðun fyrri hluta fyrirlestr-
anna, þegar hann var kominn lengra inn
í efnið, og þá jafnvel bútað í sundur
hluta handritsins og raðað þeim upp á
nýjan leik. I ágætri textaútgáfu, sem
Þorsteinn Gylfason og Gunnar Harðar-
son stóðu fyrir og út kom 1986, var sá
kostur tekinn að líta á handrit Sigurðar
249