Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Page 53

Gubmundur Andri Thorsson
„Eilífur kallar/kvenleikinn
oss.
cc
Að undanförnu hefur þess orðið vart að höfundar vilji enn færa út höf-
undarréttinn. Þeir virðast vilja stjórna viðtökum verka sinna, virðast telja
það hlutverk bókmenntafræðingsins að finna þann innbyggða lesanda sem
til er í hverju verki og ganga inn í hann. Svava Jakobsdóttir skammar
bókmenntafræðinga fyrir að vera alltaf að flokka bækur og stefnur og
höfunda. Einar Már Guðmundsson viðraði hér í síðasta hefti nokkurs kon-
ar tossakenningu og þótt mér sýndist að með hugtakinu tossabandalagið
ætti hann kannski fremur við tiltekið hugarástand og tilhneigingu í tíðinni
en einstakt fólk, gælir hann engu að síður við samsærishugmyndir.
Það er nánast að verða frasi í viðtölum við höfunda hversu vitlausir
bókmenntafræðingar séu. Auðvitað má sjá þetta sem viðleitni til að hrista
af sér klafa og smjúga undan smækkandi skilgreiningum; kröfu um frelsi.
En málið er því miður ekki einfalt. Höfundarrétturinn getur aldrei orðið
neitt annað en eitthvert peningaþvarg; þegar höfundur hefur sleppt hend-
inni af verki sínu á hann í andlegum skilningi ekkert meira í því en til
dæmis ég. Hann hefur hleypt út í andrúmsloftið hugsunum og kenndum;
hver sem er má fanga eina slíka og fara með að vild. Allt fellur í eitthvert
samhengi. Bókmenntafræðingurinn skáldar það ekki upp, hann sér það,
bendir á það, en þröngvar því ekki upp á neinn. Oll bókmenntaverk eru
dæmd til að túlkast, en hitt er annað að samhengið gliðnar og nýtt mynd-
ast. Túlkunina veljum við, en við erum misnæm að hlusta á verkið og tala
við það.
Hér ætla ég að hugleiða grein Helgu Kress í síðasta hefti TMM um
Tímaþjófinn eftir Steinunni Sigurðardóttur. Ég er ekki sammála Helgu,
hún fellir túlkun sína í tiltekið samhengi og allt litast það vitaskuld af
lífsskoðun hennar. Eg hef aðra lífsskoðun og ég held að ég lesi bækur
öðruvísi en hún. Eg ætla ekki að reyna að finna heildartúlkun á Tímaþjóf-
inum og leggja hana fram sem valkost við Helgu túlkun - á slíku hefur
reyndar Árni Bergmann tæpt í ágætri Þjóðviljagrein 20.3. sl. Ég ætla aðeins
að reyna að koma á blað alls kyns hugrenningum sem grein Helgu vakti hjá
187