Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 74

Einar Kárason
Af þremur sagnamönnum
Hér koma, meira til gamans, þrír stuttir pistlar sem eiga það sameiginlegt að
vera um einhver tiltekin skáld, og einnig að ég hef verið pantaður til að skrifa
þá. Tilefnin eru ólík. Klausan um Steinar Sigurjónsson er þannig til komin að
Matthías V. Sæmundsson var að gera útvarpsþátt um Steinar, sumarið ’84 ef
ég man rétt, og ég var annar tveggja sem beðnir voru að krydda þáttinn með
nokkrum orðum frá eigin brjósti um skáldið. Töluna um Hamsun gerði ég
fyrir orð Sigurðar G. Valgeirssonar útgáfustjóra AB, en það fyrirtæki setti í
fyrravetur saman dagskrá um Hamsun í samvinnu við Norræna húsið. Upp-
haf þess máls að ég fór að setja eitthvað á blað um Guðberg var hinsvegar
það að nokkrir góðvinir mínir höfðu með sér hálfgert leynifélag sem stund-
um var kallað Fílabeinsturninn. A fundum þessa félags skiptust menn á að
halda framsöguræður um tiltekin málefni sem yfirleitt voru bókmenntalegs
eðlis og tengdust á einhvern hátt stúdíum eða sérsviði frummælandans.
Svona gekk þetta um hríð, þar til menn áttuðu sig á því að flestir í hópnum
voru búnir að hafa framsögu oftar en einu sinni, nema undirritaður sem
notið hafði þeirra forréttinda að vera einungis áheyrandi og þiggjandi. Hófu
því margir vísifingur á loft samtímis, bentu á þann sem setið hafði með
pókerfésið, og sögðu: Hvernig væri að þessi maður legði eitthvað til mál-
anna? Síðan var mér úthlutað því verkefni að hafa framsögu um skáldsögur
Guðbergs á næsta fundi.
Einsog það var ofangreindum tilviljunum háð að ég skyldi fara að setja
einhver orð á blað um nákvæmlega þessa höfunda þrjá, ræðst líka lengd og
eðli pistilsins af hverju tilefni. Þannig var mér uppálagt í útvarpsþættinum
um Steinar að tala í svona fimm mínútur, á fundinum um Hamsun svona tíu
mínútur korter, en hafði nokkuð frjálsar hendur í Guðbergserindinu.
Það myndi virka eins og upplogin prófgráða að láta getið um heimildarrit,
og frumútgáfur tilvitnaðra verka, eða að skarta númeruðum neðanmálsgrein-
um í spjalli einsog þessu, en þó verð ég að nefna að sumar hugmyndanna í
Hamsungreininni eru fengnar að láni frá Halldóri Guðmundssyni og aðrar
frá Torkild Hansen.
Og svona voru erindi þessi lítil þrjú:
Knut Hamsun
I desember 1947 stóð Knut Hamsun fyrir rétti ákærður um föðurlandssvik.
Hann var áttatíu og átta ára gamall og hafði lengi verið heyrnarlaus. Nú var
hann líka að tapa sjóninni, og sérfræðingur hafði úrskurðað eftir nokkurra
208