Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 97

Mabnr eða kona ?
. . . það er auðséð, að honum er alvara, blessuðum, að krækja í kotið, og það
er líklegast, að honum takist það; það sér á, að ég er kvenvæfla og á engan að
og sízt nokkurn þann, sem hefur vit og kjark til að rétta hluta minn, . . .
(241)7
„Kvenvæflan“ hefur samt ekki í hyggju að gefast upp fyrr en í fulla hnefana
en samkvæmt endursögn af sögulokunum tekst henni ekki að rétta sinn
hlut fyrr en hún fær karlmann með „vit og kjark“ í lið með sér, Þórarin
unnusta Sigrúnar, sem þá hefur fengið prestsembætti. I ágripi sögulokanna
segir svo um viðureign þeirra við Sigvalda:
. . . stefnir Pórarinn séra Sigvalda um öll undanfarin hrekkjabrögð við sig og
þær fóstrur; fylgdi hann því máli svo fast, að séra Sigvaldi guggnaði nú fyrir
alvöru, einkum er þau Þórdís og hann höfðu talazt við fyrir rétti. (263)
Enda þótt réttlætið sigri að lokum hróflar sagan ekki við óréttlátu valda-
mynstri samfélagsins. Kona fær engu áorkað án þess að karlmaður í valda-
stöðu leggi henni lið.
Rannsókn okkar á Manni og konu hefur nú leitt nægjanlega mikið í ljós
til að hægt sé að höfða mál gegn aðalpersónu verksins. Að vísu hefur
grunur fallið á tvær persónur, séra Sigvalda prest á Stað og Þórdísi hús-
freyju í Hlíð, en okkur sækjendum þykir sýnt að Sigvaldi sitji einn uppi
með glæpinn. Meginástæðan er sú að hann á upptökin að átökum þeirra
Þórdísar, hann er gerandinn í sögunni og án hans væri ekkert í frásögur
færandi. Söguhöfundur8 bendir sjálfur á þetta atriði. Þegar klerkur kemst í
lífsháska í áttunda kafla bjargast hann naumlega, „því hefði hann fengið
banamein sitt þar . . segir söguhöfundur, „mundum vér hafa orðið að
slá botninn í söguna“ (95).9 Þessi vitnisburður gefur fullt tilefni til að draga
Sigvalda einan til ábyrgðar. Málssóknin gegn honum er hins vegar rétt að
hefjast og þess ber að minnast að menn eru ekki fundnir sekir fyrr en sekt
þeirra hefur verið sönnuð.
Akœruvaldið gegn séra Sigvalda
Fyrsta vitnisburðinn um persónu Sigvalda er að finna í upphafsorðum
Manns og konu:
Maður er nefndur Sigvaldi, hann var Árnason, Sigurðarsonar, Hjaltasonar,
Gunnarssonar glænefs úr Grafningi. Móðir Gunnars glænefs var Þorgerður í
rauðum sokkum, Eyjólfsdóttir hins digra, Jónssonar, Finnssonar, Bjarnason-
231