Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Side 118

Tímarit Máls og menningar
greinar sem ekki hafa verið prentaðar
áður, þ.ám. hinn drepfyndni lestur um
„Islenzka gáfumenn", sem ætti að hafa
sem hugvekju í hverjum skóla landsins
einu sinni á ári.
Einar Már Jónsson
HVALVEIÐAR
Trausti Einarsson: Hvalveiðar við Is-
land 1600-1939.
Reykjavík, Bókaútgáfa Menningarsjóðs
og Sagnfræðistofnun Háskóla Islands
(Sagnfræðirannsóknir 8. bindi), 1987.
177 blaðsíður.
Bókin er til fyrirmyndar. Hvað það
varðar má jafna henni við bók Þórunnar
Valdimarsdóttur um landbúnað í
Reykjavík um aldamótin, sem kom út
fyrir rúmu ári. Báðar eru bækurnar
unnar í framhaldi af kandídatsritgerðum
frá Háskóla Islands og eru tvímælalaust
vottur þess að ný kynslóð er að hasla
sér völl innan íslenskrar sagnfræði.
Jafnframt er greinilegt að þar fer fólk
sem veit að ekkert er því til fyrirstöðu
að stunda vandaðar rannsóknir og
skrifa skemmtilega um leið, svo al-
mennir lesendur hafi gagn og gaman af,
ekki bara aðrir sérfræðingar. Kominn er
tími til, því fátt er jafn leiðinlegt og
langdregin, andlaus og gleðisnauð sagn-
fræði.
Trausti skrifar þægilegan stíl, fram-
setning er skýr og eitt leiðir af öðru.
Bókin er því læsileg og ekki spilla ljós-
myndirnar fyrir. Flestar þeirra eru
teknar við hvalveiðistöðvar norðmanna
og eru af byggingum, vinnslu og fólki
sem þar var við störf og leik, bráð-
skemmtilegar og dramatískar. Uppsetn-
ing bókarinnar er látlaus og lýtalaus að
mestu. Þó má nefna ljótan og lélegan
uppdrátt á blaðsíðu 69, þar sem heiti
hvalveiðistöðva er klesst ofaní teikning-
una líkt og þyrfti að spara plássið, fyrir
utan það að Sólbakki í Onundarfirði er
settur í Súgandafjörð og Framnes í
Dýrafirði er haft í Önundarfirði. Þá
vantar krónutölu í lóðréttan ás línurits á
blaðsíðu 109 og eitthvað er klaufalegt
við töfluviðaukann framan við niður-
stöðuorð. Loks eru langar neðanmáls-
greinar heldur til lýta, einkum í fyrstu
köflum bókarinnar. Þar er stundum
sem lærdómurinn beri höfund ofurliði
og virðist hann þá ekki geta hugsað sér
að sleppa hendinni af einstökum atrið-
um úrþví hann einu sinni rakst á þau.
En slík smáatriði breyta engu um það
að rannsókn Trausta er í alla staði
vönduð. Auðséð er að hann hefur víða
leitað fanga, og ekki er heimalningshátt-
urinn á því sem hann gerir. Vitnað er til
skjala á söfnum í Baskalandi á Spáni, í
Frakklandi og í Osló, Sandefjord og
Tönsberg í Noregi, einnig notaðar bæk-
ur og tímarit sem varla fást annars stað-
ar en á helstu bókasöfnum heims, til að
mynda á Landsbókasafninu í París. Þá
hefur Trausti leitað vandlega fanga á
skjalasöfnum hérlendis. Heimildaskrá
er líka í samræmi við fyrirhöfnina,
voldug og löng, innlend og erlend skjöl,
aragrúi tímarita og ógurlegur fjöldi
bóka, auk viðtala við fólk sem man eða
veit eitthvað um viðfangsefnið, hval-
veiðar við ísland.
I inngangi lýsir Trausti efnistökum á
þá leið að ætlunin sé að rekja helstu
þætti þess hvernig hvalur hefur fléttast
„inn í þjóðlíf Islendinga allt frá því land
var hér numið af norrænum mönnum“.
Fyrst sé greint frá því „hvernig hval-

252