Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Síða 57

Bjartsýni hans að þetta yrði áhlaupaverk varð þó skammvinn og hann var farinn að
örvænta þegar gamall sveitungi hans kom honum loks á sporið.
Eins og margir hafa reynt duga hjábörnin oft aðeins skamma hríð; fyrr en varir er
skaftið tekið að gjögta á ný, sama hvað kýlt er á börnin. Nú á dögum skipta menn auðvitað
bara um skaft, en áður fyrr urðu menn að láta sér nægja að skipta um fleyga; reka sífellt
stærri fleyga niður með skaftinu. En þeir höfðu líka verið til — og það voru einkum
búskussamir — sem í stað þess að skipta um fleyga létu duga að skjóta minni fleygum
niður með skaftinu og fleygunum sem fyrir voru. Þessir aukafleygar, sagði heimildar-
maðurinn, höfðu ábyggilega haft sérstakt heiti, sem hann þóttist einhvemtíma hafa heyrt,
en mundi ekki lengur. Hann gat þó vísað á háaldraða konu austur í sveitum, sem hann
þóttist vita að kynni skil á þessu, en verst var að hún lá svo að segja fyrir dauðanum það
hann síðast vissi.
Orði ákvað að freista þess að ná þegar tali af þessari konu, enda mátti víst ekki tæpara
standa. Hann náði símasambandi við bæinn þar sem hún var heimilisföst og tengdadóttir
hennar, sem svaraði, féllst með semingi á að hann kæmi og reyndi að veiða upp úr henni
þessa dýrmætu vitneskju, sem hann héldi hana luma á, hvað sem það nú gæti verið. En
gamla konan væri mjög langt leidd, sagði tengdadóttirin, svo að hann yrði að hafa hraðan
á en mætti heldur ekki valda henni miklu ónæði.
Hann tók sér því far með rútunni austur strax næsta dag, sem var sunnudagur í endaðan
febrúar, sólbjartur dagur, logn og nær frostlaust. Á láglendi var víða auð jörð en heiðin
einn glitrandi silfurhjúpur og fjöll alhvít svo langt sem auga eygði; aðeins hafði tekið upp
af hrauninu hér og hvar og litbrigði mosans voru ótrúlega skær. En þegar komið var á
Kambabrún var orðið dimmt í lofti; síðan tók að snjóa og í Ölfusinu huldi hríð alla útsýn.
Annað veifið datt þó allt aftur í dúnalogn og um stund blikaði á hrímhvítt landið óáreitt
í síðvetrarsólinni.
Hann var orðinn eini farþeginn þegar hann náði á áfangastað. Bílstjórinn, þægilegheita
maður, fór út úr bílnum til að vísa honum til vegar. Bærinn væri þama undir ásnum; hann
skyldi ganga veginn upp með ánni hémamegin og uppað heimari brúnni; hann yrði að
vísu fljótari að fara rakleiðis yfir ána, en varla að ísinn væri nógu traustur lengur eftir
hlýindin í fyrri viku. Loks sagðist bílstjórinn mundu verða þama aftur á leið oneftir eftir
tvo klukkutíma og skyldi hinkra við eftir honum ef það skakkaði til. Síðan settist hann
undir stýri og ók burt.
Orðheimtumaðurinn stóð eftir á fannbörðum mel, reyrði úlpuhettuna fastar undir
kverk og þrammaði svo af stað upp heimreiðina. Þar sem hann tróð skaflana og varð öðru
hvoru að setja undir sig hausinn á móti hríðarrokunum var hann þó líka að gjóa augum
TMM 1991:1
47