Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Page 82

Strindberg var óhemju margslunginn
persónuleiki. Hann var afar frjór og af-
kastaði miklu, og samanburður á raunsæis-
verkunum frá níunda áratugnum og dul-
hyg^juverkunum uppúr aldamótum vekur
spumingar um hvernig hann gat endumýj-
að sig með svo róttækum hætti. Hann var
aldrei stilltur, hafði sjaldan ró í sálinni,
heldur var hann sífellt að umskapa, sífellt
að leita og var kannski alla tíð sárþjáður
maður. Sem róttækur gagnrýnandi þjóð-
skipulagsins var hann miskunnarlaus og
haukfránn. Hið fræga kvenhatur hans, sem
meðal annars átti rót sína í hjónaskilnaði
hans og leikkonunnar Siri von Essen, verð-
ur ekki aðeins skilið sem persónuleg
beiskja. Einkamál Strindbergs hafa að vísu
jafnan sitt að segja þegar skoðanir hans em
athugaðar, og sumt virðist allt að því bama-
leg eða augljós afleiðing af hans eigin raun-
um. En að nokkm leyti barðist Strindberg
engu að síður fyrir sönnu jafnrétti kynj-
anna. Meginsjónarmið hans var að konur
ættu að hafa réttindi og skyldur í svipuðu
hlutfalli og karlar. Þetta má sjá í eftirfarandi
kafla úr formála hans að smásagnasafninu
Hjónalíf.
Réttindi kvenna
sem þeim tilheyra samkvæmt náttúrunni
en sem brenglað þjóðskipulag (og ekki
harðstjórn karlmanna) hefur rænt þær.
1:0 Réttur til samskonar uppeldis og karlmenn.
Með því er ekki ætlunin — það get ég varla
ítrekað nógsamlega — að konan eigi að ímynda
sér að hún hœkki upp í stöðu karlmannsins með
því að læra alla þá vitleysu sem nú er troðið í
karlmenn. I framtíðinni á að eyða muninum á
bama- og alþýðuskólum, stúdentsprófi og öll-
um öðmm lokaprófum og þá verður talið skylt
að stofnsetja eitt einstakt borgaralegt próf sem
Gl FTAS.
TOLF ÁKTENSKAPSHISTORIER
*lit& iuti srútr ccÁ fltetb
AUGUST STRINÐBERG.
Hjónalíf I, frumútgáfan 1884.
komi í stað fermingarinnar. Það á að vera eins
fyrir karla og konur og aðeins spanna staðgóða
þekkingu á lestri, skrift og reikningi og að auki
fróðleik um lög heimalandsins, réttindi og
skyldur borgaranna og kunnáttu í einu lifandi
tungumáli. Þeir sem vilja að auki vita álit Cic-
eros á Luciusi Sulla og hvað Móse ætlaðist fyrir
með böm Israels geta gert það hafi þeir tíma
fyrir slíkan munað, því framtfðin mun krefjast
þess af sérhverjum borgara að hann vinni fyrir
framfæri sínu með ltkamanum eins og náttúran
gerir ráð fyrir.
2:0 Skólar skulu vera sameiginlegir fyrir pilta
og stúlkur, svo að kynin geti kynnst hvort öðru
í stað þess sem nú er, að piltamir ímynda sér að
stúlkumar séu englar og stúlkumar halda að
piltamir séu riddarar. Með þessu má einnig
forðast þöglar syndir ímyndunararaflsins og
bráðs þroska, sem eiga rætur að rekja til ein-
angrunar kynjanna.
72
TMM 1991:1