Tímarit Máls og menningar - 01.09.1991, Page 108

vann að þvíervirtistfullnaðarsigurog hefursvo
verið um nokkurt skeið: ljóðasmiðir eru varla
teknir alvarlega lengur ef þeir ætla að þræða
aðrar slóðir.
Með þessu unnu atómskáldin vitanlega þarft
verk. En sigurinn var blendinn ef betur var að
gáð, því að eitthvað týndist í leiðinni og skildi
eftir auðn og tóm: það var sem sé ekki lengur
neitt eftir til að taka við því hlutverki sem rím,
ákveðið hljóðfall og ýmislegar hljóðrænar end-
urtekningarog speglanirgetaaðréttulagi leikið
í skáldskap, ef allri misnotkun ersleppt. En það
hlutverk er að mynda e.k. leiðarþráð til könn-
unar á ljóðheiminum, afhjúpa óvænt tengsl,
brýr og áreksta milli orða og gefa hugmyndum
nýjan raunveruleika. Ekkert kom heldur í stað-
inn fyrir þá sérstöku vídd og margbreytilegan
bergmálsvettvang sem felst í tengslunum við
aldalanga hefð. Þegar svo var komið að eðli
rímölvunarinnar var orðið meðvituðum ljóða-
smiðum nokkum veginn fullljóst, var því ekki
við öðru að búast en að upp kæmi einhver
andstaða meðal þeirra manna sem fundu til
vöntunarinnar og vildu ekki fóma öllum þess-
um hliðum skáldskaparins fyrir lækninguna,
samkvæmt þeirru góðu reglu rómverskra laga,
að abusus non tollit usuni („Osiður þokar eigi
sið“, þýddi Úlfljótur þetta gegnum miðilssam-
band). Þessi andstaða skaut upp kollinum á
sundurlausan hátt hér og þar á ólíklegustu stöð-
um, m.a. í popptextum ýmiss konar, og hún
kemur fram svo ekki verður um villst í ljóðabók
Kristjáns Arnasonar.
Tennisspaðaleikur við hefðina
En afstaðan til hefðarinnar er kannske ekki
alltaf svo einfalt mál hjá skapandi skáldi. I
kverinu er hún til staðar á mjög svo beinharðan
hátt, því eitthvað um helmingur þess eru þýð-
ingar Ijóða frá ýmsum öldum, frá tímum forn-
grísku skáldanna og fram á þessa öld. Fer
Kristján þá leið, sem góðu heilli hefur aldrei
týnst algerlega á Islandi, að fylgja bragarháttum
frumtextanna, nokkurn veginn eins og íslensk
tunga leyfir, en það er þó ekki allt og sumt, því
um leið og hann þræðir elegískar tvíhendur
forngrískra skálda, falekíska ellefuliðu Catull-
usar, hljómblíðar ferhendur Heines, dálítið
sundurklipptan prósa Rimbauds og margt fleira,
tekst honum einnig vel að ná andblæ verkanna.
Ljóðaþýðingar sem nú tíðkast á ýmsum erlend-
um tungum og þykja góðar, þótt ljóðin líti út
eins og sama skáldið hafi ort þau öll, sýna að
þetta er alls ekki einfalt mál. En lesendur gætu
borið saman þýðinguna á „Kossatali" Catull-
usar, t.d.:
Og loks er kossatalan telst þúshundruð,
þá týnum við henni, svo að enginn viti
né nokkur geti litið öfundarauga
allan þennan mikla kossafjölda (52)
(þar sem nákvæmnin verður eilítið að borga
fyrir það að andinn komist til skila), og svo
þýðinguna á „Aðeins tvennt" eftir Gottfried
Benn:
Um margar götur var gengið
í gegnum Ég, Þú, Við,
en ekkert andsvar fengið
um endanlegt stefnumið. (76)
Og nefna má lævíslega notkun rímsins í þýð-
ingunni á þeim orðum sem John Betjeman legg-
ur „Öldungnum" í munn um:
spræka tennis-spaða stelpu,
sem alla gerir graða stelpu ... (82)
Þarf naumast fleiri dæmi til að útskýra það
hvaða hlutverk rímið gæti leikið í þeirri könnun
sem skáldskapurinn er.
Sá hluti kversins sem hefurað geyma fmmort
ljóð skiptist í tvo bálka, og er hinn fyrri nefndur
„Undir ósonlagi“. Þar sækja mjög á skáldið
sömu umhugsunarefnin: stundin sem flýgur
burtu, annarleiki umhverfisins á líðandi tíma og
eftirsókn eftir markmiði sem gufar sennilega
upp um leið og menn halda að þeir séu að ná
því. En þetta er meðhöndlað á tvo mismunandi
106
TMM 1991:3