Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 19

Um 1980 fara Eðvarð Ingólfsson og
Andrés Indriðason að skrifa sögur fyrir
unglinga og öðlast miklar vinsældir. Það
var greinilega markaður fyrir unglingabæk-
ur. Dómar bókmenntafræðinga voru þó æði
misjafnir um þessar bækur. Satt að segja
eiga þeir Andrés og Eðvarð ekki margt sam-
eiginlegt nema að hafa byrjað að skrifa um
sama leyti og hafa selst vel. Þó skrifa báðir
sögur um hversdagslíf unglinga og vanda-
mál sem upp koma í daglega lífinu, stór og
smá.
Andrés skrifar um venjulega unglinga,
óörugga með sjálfa sig og samband sitt við
hitt kynið og fjalla sögurnar gjarnan um
hvemig söguhetjur vinna sig út úr því. Hann
lýsir lífí unglinga á raunsæjan hátt, skrifar
lipran stíl sem liggur nærri eðlilegu málfari
unglinga án þess að nota slangur.
Andrés hefur skrifað mjög mikið á síð-
asta áratug, oft tvær bækur á ári og það fer
ekki hjá því að hann er mistækur. Söguper-
sónum hættir til að verða yfirborðslegar og
hver annarri líkar og sama er að segja um
lausnir á vandamálum þeirra. Síðasta ung-
lingabók Andrésar, Manndómur (1990),
sker sig úr því hún gerist á stríðsámnum í
Reykjavík. Þar er söguefnið spennandi en
úrvinnslan tekur ekki nógu mikið tillit til
þess að lesendur em unglingar. Lesendur
lifa sig inn í aðalpersónu sem eftir því sem
á líður söguna verður tapari, það er gert grín
að honum og það sem verst er sagan endar
í mikilli óvissu. Þetta gæti e.t.v. gengið í
bók fyrir fullþroska lesendur en ekki fyrir
unglinga.
Einkenni Eðvarðs eru önnur. Hans sögu-
persónur eru fyrirmyndarunglingar sem
drekka kakó. Þar eru gjarnan dregin skil á
milli þeirra og spilltra unglinga sem þamba
kók. Hugmyndafræðilega stendur Eðvarð
þannig bara með „góðu bömunum“. Þar
fyrir utan er hugmyndafræðin mjög aftur-
haldssöm og hefur þess vegna orðið fyrir
aðkasti þroskaðra unglinga sem sjá í gegn-
um hana og þykir siðaboðskapurinn væm-
inn og hallærislegur. Siðaboðskapur er
annars yfírleitt mjög utanáliggjandi í bók-
um Eðvarðs og verður þar af leiðandi yfír-
borðslegur. Eðvarð fæst oft við stór
vandamál en lausnimar gerast átakalaust.
Þannig geta bækur hans hvorki hjálpað les-
endum við lausn sinna vandamála né kennt
þeim nokkuð um lífið sem mark er á tak-
andi. Stíll Eðvarðs einkennist af lágkúm og
uppskafningu, svo gripið sé til meistara
Þórbergs. Hann skrifar upphafið, hátíðlegt
mál í bland við flatneskjulegt og klúðurs-
legt og hefur almennt lélegt vald á frásagn-
artækni bókmennta.
í kjölfar þessara karlhöfunda hafa flestir
höfundar síðan siglt en færri í djúpt og
ákveðið kjölfar Olgu Guðrúnar.
Þessir þrír frumkvöðlar skrifa allir raun-
sæjar sögur um hversdagslíf unglinga og
þau vandamál sem sérstaklega tengjast
unglingsárunum þótt þeir geri það á ólíkan
hátt. Og það halda aðrir höfundar áfram að
gera nær undantekningalaust.
Óvandaðir reyfarar
Fyrsta unglingabók Hrafnhildar Valgarðs-
dóttur, Leðurjakkar og spariskór, kom út
1987 og var verðlaunasaga Æskunnar í
samkeppni um unglingaskáldsögu. Hún
heldur áfram að skrifa um sömu persónur í
tveim bókum í viðbót, Púsluspili, (1988) og
Unglingum ífrumskógi (1989).
Aðalpersónan Öm er, að manni virðist,
TMM 1992:1
9