Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 82

sinni og hleypa svitafýlunni út. Það nægir
ekki einu sinni að skrifa í anda viður-
kenndrar stefnu og gera flestar formtilraun-
ir undanfarinna áratuga með því að gefa
hefðbundnum söguþræði á kjaftinn eins og
það heitir víst, brjóta allt í sundur, reyna á
svokallað þanþol tungumálsins og sýna
brotakenndan heim manns sem svitnar ekki
einu sinni af því að nútíminn felur nautnim-
ar í svitalyktareyði. Engin slík formúla get-
ur tryggt góða bók — og hefur aldrei gert.
Allar forskriftir hafa hmnið, líka þær sem
mæla svo fyrir að menn eigi ekki að fara
eftir forskrift. Við erum loksins að jafna
okkur á því frelsi sem rit-/prentlistin gaf
höfundum og þeir sem vilja skrifa verða að
horfast í augu við það erfiða verkefni að
halda lesendum við efnið. En rithöfundar
eru ekki jafn bundnir af fjöldaathygli og
fyrirrennarar þeirra, sögumennimir. Þeir
geta reynt nýjar leiðir og séð svo til hvort
einhver fylgir þeim í lestri án þess að óttast
það að vera álitnir geðbilaðir menn, þular-
stóli á, að tala við sjálfa sig. Það er einmitt
þetta frelsi að þurfa ekki að verða metsölu-
höfundur strax sem gerir það að verkum að
höfundar geta og verða að halda áfram að
takast á við nýsköpunina. Þeir þurfa að
skrifa af einlægni og brjótast áfram í list
sinni en ekki halla sér afturábak í hæginda-
stólnum og segja sem svo að allar nýjungar
séu þegar komnar fram og ekki annað eftir
en að finna sér viðeigandi stíl og efnistök í
brellubanka sagnameistaranna. Og tak-
mörk þessarar nýsköpunar hafa ekki ennþá
fundist eins og við sjáum af persónulegum
sagnaheimi Gyrðis Elíassonar og ferskum
sögum Guðmundar Andra Thorssonar, sem
hefja nýjan kafla í okkar bókmenntasögu.
Sú staða er komin upp að allt er leyfilegt,
hver sinnir sínu og gróskan er mikil í skáld-
Allar forskriftir hafa hrunið,
líka þœr sem mœla svofyrir
að menn eigi ekki aðfara eft-
irforskrift. Við erum loksins
að jafna okkur á þvífrelsi
sem rit-/prentlistin gafhöf-
undum og þeir sem vilja
skrifa verða að horfast í
augu við það erfiða verkefni
að halda lesendum við efnið.
sagnaritun. Einmitt af því að það er engin
stefna.
Um leið og forskriftimar hafa hrunið
(samfara hruni forsjárhyggju í pólitík og
einstefnu í fatatísku) hefur komið fram sá
bókmennta- og söguskilningur að veröldin
verði í raun aldrei skynjuð nema út frá
hverjum einstaklingi. Við emm hvert um
sig á ráfi um heiminn og reynum að sjá hann
út með eigin augum. Því er allt í lagi að
miða bara við það í daglegu lífi að jörðin sé
flöt og sólin gangi í kringum okkur, komi
upp og setjist eins og ekkert sé, þó að það
sé rangt í vísindalegum skilningi.
í bókmenntunum kemur þetta þannig út
að við höfum engan algildan kvarða sem
hægt er að bregða á sögur og segja: „Þessi
saga er góð og þessi er vond.“ Um þetta
verður hver að dæma fyrir sig og þar með
kemur að vanda bókmenntasögunnar.
Skrifað verk um bókmenntasögu, sem
reynir að ná yfir alla lesningu heimsins eða
tiltekins menningarsvæðis hlýtur að mis-
takast vegna þess að slík saga getur ekki
verið fulltrúi fyrir lestrarreynslu neins ein-
staklings. í bókmenntasögu verður að taka
72
TMM 1992:1