Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 73

Bændur kunnu manna best að velja bæj-
arstæði, en margir hafa glatað þeirri kunn-
áttu og gera sér ekki ljósa þá ábyrgð sem
því fylgir að hafa jörð í umsjón sinni. Þeir
eru fyrst og fremst umsjónarmenn og eiga
að fara að með gát vegna þess að í raun á
enginn landið — eða allir eiga það — það
er frumburðarréttur íslensku þjóðarinnar
sem enginn hefur rétt til að skerða.
Svo illa tókst til að stofnanir og félög fóru
að ráðskast með fegurð sveitanna og ekki
bara fegurðina. Þau sögðu bændum hvem-
ig þeir ættu að byggja, rækta, vélvæðast og
hugsa — og gera enn. Varðandi byggingar
létu þeir Teiknistofu landbúnaðar og Hús-
næðisstofnun rílcisins segja sér fyrir verk-
um. Teiknistofan var ekki slæm hugmynd
en hún reyndist ekki starfí og ábyrgð sinni
vaxin hvemig sem á þvr stóð. Þar voru m.a.
teiknuð stöðluð peningshús. Afraksturinn
má sjá um allt land í smekklausum hlöðu-
gímöldum, fjósum og fjárhúsum að
ógleymdum langhundum refa- og minnka-
búa. Það sem verra er að þessi hús falla
hvergi að umhverfinu vegna þess að þau em
Húsnœðisstofnunin beinlínis
neyddi menn til að nota staðl-
aðar teikningar, og eftir þeim
voru byggð einhver Ijótustu
íbúðarhús sem um getur til
sveita.
stöðluð fyrir staði sem eru ekki til.
Húsnæðisstofnunin beinlínis neyddi
menn til að nota staðlaðar teikningar, og
eftir þeim voru byggð einhver ljótustu íbúð-
arhús sem um getur til sveita. Tillitsleysið
við umhverfið var í algleymingi, stórslys,
stflbrot og smekkleysa tröllríða sveitum
landsins. Bændur höfðu öldum saman hag-
rætt og byggt heima hjá sér — og gert það
vel eftir efnum og ástæðum — en þeir létu
öðmm eftir gæslu fjöreggsins. Og það má
heimfæra upp á okkur öll. Við gefum fjör-
egginu engan gaum.
Og ekki var þetta fuglasöngur.
Við emm á villigötum og lítil framtíðarvon
í háttalagi okkar. Við bjóðum börnum okk-
ar aðeins upp á meira hraðarugl, sóun á
auðæfum, yfirgengilegar skuldir og and-
lega vanlíðan. Það dapurlega er að við lát-
um þessi ósköp yfir okkur ganga án þess að
spyma við fæti. Samt verðum við að eygja
von um bjartari tíð.
Til þess verður að breyta hugarfari land-
ans. Skera á alvald gróðahyggjunnar sem
við erum ofurseld. Við búum enn við það
fmmstæða hugarfar að öllu megi farga og
spilla fyrir gróðavon: Við emm tilbúin að
fórna Mývatnssveit, Eyjabökkum, Dimmu-
gljúfmm, Jökulsárgljúfrum, Flatey á
Breiðafirði, hreinu lofti, tæru vatni, fjömm
og sjó — öllu þessu óviðjafnanlega ríki-
dæmi sérstöðunnar — bara ef einhver
skyldi nú geta grætt á því.
Hugarfarsbreyting kostar vinnu, peninga
og fórnir. En spenna, sóun og lífshraði eru
dýrkeyptari. Þau eru á kostnað lífsgleði og
hamingju. Við verðum að endurskoða allt
verðmætamat og átta okkur á því að hag-
vöxtur nú á tímum, og eins og hann er
. . . hagvöxtur nú á tímum, og
eins og hann er mœldur, er
skelfilegt rugl.
TMM 1992:1
63