Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 36

Ragnheiður Gestsdóttir
Ahrif máls og mynda
á sjálfsmynd barna
Myndir hafa fengið stóraukið vægi í heimi barna undanfarna áratugi.
Síbylja af fjöldaframleiddum og klisjukenndum myndum getur að dómi
höfundar leitt til sljóleika ekki síður en myndleysi fyrri tíðar. í myndum fyrir
börn verði að taka tillit til þess að draumar og hugarflug eru hluti af
veruleika þeirra og einfalda verði efnið án þess að gera það yfirborðskennt
eða heimskulegt. Höfundur telur að fjölþjóðlegt myndefni hafi tilhneigingu
til stöðlunar og hveturtil að börn séu þjálfuð í myndlestri og að vandað sé
til myndefnis á fjölmiðlum og forlögum.
Við erum sjálfsagt öll sammála um mikil-
vægi bókarinnar og möguleika hennar til að
hafa jákvæð áhrif á þroska einstaklinga,
ekki síst bama. Jafnframt verðum við að
horfast í augu við þá staðreynd að vægi
bóklesturs í lífi barnanna okkar er mun
minna en áður var. Aðrir miðlar eru sjálf-
sagður hluti daglegs lífs og notkun þeirra
tekur tíma frá öðru, einkum og sér í lagi
bóklestri. Á meðan þessi þróun hefur átt sér
stað hefur mikið verið ritað og rætt um
fjölmiðlaflóðið og margir eðlilega lýst
áhyggjum sínum, jafnvel spáð endalokum
bókarinnar sem miðils. Sérstaklega er talað
um neikvæð áhrif fjölmiðlanna á uppvax-
andi kynslóð, hún verði illa læs eða jafnvel
ólæs. Yfirþyrmandi áhrif myndmiðlanna
muni hafa þau áhrif að orðið víki fyrir
myndinni, að stafur á bók glati gildi sínu
sem upplýsinga- og tjáningamiðill. Þessar
áhyggjur eru réttmætar, læsi er grundvall-
arforsenda fyrir lýðræðislegu þjóðfélagi og
fyrir sjálfstæði okkar sem þjóð. En stundum
er orðinu og myndinni teflt saman sem
ósættanlegum andstæðum í baráttu þar sem
annar hljóti að reyna að sigra hinn.
Við Islendingar erum orðsins þjóð. Um
aldir hefur orðsins list haldið í okkur lífinu
ekki síður en fiskurinn og sauðkindin. Allt
það sem létti mönnum byrði brauðstritsins
var af ríki orðsins, hvort sem um var að
ræða fomsögurnar, Passíusálmana eða
hnyttna ferskeytlu.
íslensk böm sem fæddust um síðustu
aldamót ólust upp við mikla myndfátækt.
Það sem bar fyrir augu þeirra var náttúran,
breytileg eftir árstíðum og veðurfari, fólk
og fénaður, híbýli og nytjahlutir. Þau sáu
26
TMM 1992:1