Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Síða 65

Hume og Kant sem draga þetta fram. Hin
sjálfsvitandi vera ber heiminn uppi, ef svo
má að orði komast. Þessvegna snúast
áleitnustu spurningar nútímafólks um það
hvemig þessi sjálfsvitandi vera tengist
veruleikanum, hvemig hún getur náð út til
hlutveruleikans. Önnur og nátengd spum-
ing er þessi: Hvernig ná hinar sjálfsvitandi
vemr hver til annarrar? Hvemig næ ég í
huga mínum til þín í huga þínum?
Það eru ekki bara heimspekingar sem
hugsa um þetta. Þessar spumingar leita á
allt hugsandi fólk. Málið snýst um þann
sem hugsar og þessvegna verður sjálfs-
hyggja í ýmsum myndum eitt höfuðein-
kenni menningar okkar. Hún birtist því
miður oft í taumlausri einstaklingshyggju,
en líka í félagshyggju af ýmsu tagi sem oft
er ekki annað en misheppnuð tilraun til að
sigrast á sjálfshyggjunni eða leyna henni.
Sjálfshyggja er heldur ekki eingöngu bund-
in einstaklingnum, hún getur líka átt við
hvers kyns hópa sem mannfólkið myndar.
Við getum líkt þessu skeiði í sögu mann-
kynsins við tímabil mannsævinnar. Það eru
unglingsárin sem einkennast af sjálfs-
hyggju. Og þetta á líka við um þjóðir. Is-
lendingar em til dæmis mjög lítið þroskuð
heild. Og það er skiljanlegt. Tíu alda ein-
angmn rofín skyndilega. Það er ekki að
furða þótt íslendingar hagi sér oft eins og
vanþroskaðir og viðkvæmir unglingar í
kreppu. Þessvegna fínnst mér stundum að
hugsunarleysið sem einkennir okkur sé ná-
tengt skertri sjálfstjórn. ÖIl hin hefðbundna
þjóðmenning er í rúst. Sveitastrákurinn
böðlast áfram, einhvem veginn.
Við þurfum að skilja að menning okkar er
í mótun. Við verðum að læra að lifa í þessu
landi á öðrum forsendum en þeim að Island
sé bara verstöð. Ákvarðanir okkar í dag
verða að miða við það þjóðfélag sem við
viljum sjá á morgun. Við verðum að skilja
að ákveðnir hlutar gömlu menningarinnar
hljóta að hverfa. Að öðru þarf að hlúa.
Heimur framtíðarinnar er heimur hugsunar
og þekkingar.
TMM 1992:1
55