Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Page 98

V
Maðurinn er málið sem hann talar. Málið er vegakerfí mannsins um
sálarlíf og tilfinningar. Ef málið er í lamasessi á hann erfitt með að nálgast
eigin hugbúnað, vinna með tilfinningar sínar, jafnvel girndin hefur
bækistöðvar í málinu.
Móðurmálið er heimkynni manns. Erlent mál er hótelherbergi þar sem
manni líður eftir atvikum vel um stundarsakir, en það er ekki á sama hátt
hluti af þér og heimili þitt. Það ert ekki þú sem hefur valið þetta veggfóður
eða tekið til þessar mubblur héðan og þaðan. Hótelherbergi er bara til
bráðabirgða, tölustafir á hurð sem þú leggur á minnið og gleymir jafn-
skjótt og þú hefur borgað reikninginn og kvatt.
Ofsótt tungumál virðast ódrepandi. Undrandi horfum við á þjóðarbrot
koma undan hálfrar aldar vetri og hafa varðveitt tungu sína og sérkenni
í hamförunum. Tungumálið er harðger jurt og virðist sama hve margir
stígvélahælar traðka það niður í svaðið — óðar og verður hlé sprettur það
upp aftur. Málið er einhver lífseigasti gróður jarðar í mótlæti, aðeins
tómlæti virðist geta grandað því.
VI
í dag er höfuðverkur gervallrar heimsbyggðar hvemig hún eigi að verjast
tortímingu af völdum mengunar og vandi hvers sveitarfélags á Vestur-
löndum hvernig eigi að fyrirkoma rusli. Vandinn snertir hverja fjöl-
skyldu, hvemig einstakling — hinn vestræni maður hefur neyðst til að
temja sér alveg nýja stellingu: hann er farinn að bogra sjálfviljugur yfir
öskutunnum og flokka ofan í þær ruslið.
Er hugsanlegt að fram undan sé sambærilegt átak í hugskotum okkar?
Hver veit nema mikið af þeim efnum sem nú fara athugasemdalaust um
hugann eigi eftir að fá sína sorteringu, að hver maður muni í framtíðinni
velja af yfirvegun þau efni sem hann hleypir um huga sér.
Svo lengi hefur verið allsráðandi hugmynd að nútíminn sé framfarir
— spurningarmerki við nútímann jafngilti að setja fótinn fyrir framfar-
imar. Nú í aldarlok neyðumst við til að snúast gegn þessari fnru. Hvert
mannsbam skynjar að afleiðing nútíma lifnaðarhátta hótar að steypa
\
88
TMM