Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Qupperneq 100

BÖÐVAR GUÐMUNDSSON
Spyr sá sem ekki veit, en mikið væri gaman að fá svar við því.
Mér finnst eins og svolítill sorgartónn hjá þér þegar þú segir á bls. 94:
Líklega er ekkert við því að segja þótt íslenskir bókmenntafræðingar
þurfi á alþjóðlegum fræðiorðum að halda og fái þau flest að láni um
hendur Dana, svo sem írómskur, módernismi, tnódernískur, paródía,
prósi, tragíkómedía.
Þetta skulum við ekki gráta, Ólafur. Við skulum ekki heldur fara í lögguleik
og handtaka eða hálshöggva orð sem hafa auðgað íslenskt fræðimál og gert
íslensku nothæfa til fræðilegra tjáskipta, orð eins og krydd, pipar, kanill,
engifer, paprika, negull, sveskja, rúsína, tóbak, kaffi, te, pylsa, grill, olía, sósa,
sulta og fjöld annarra ágætra lánsyrða sem við grípum tO í fræðigreinum
okkar. Það munu að vísu vera til spaugsamir náungar sem gera sér til dundurs
að smíða „íslensk“ orð um allt sem er hugsað á jörðu, ræða sín á milli um
ganghraðastig bifreiða, tröllasúruppskeru, verðlagningu glóaldina, vitundar-
víddir, bókmenntategundir og dráttarvélar og annað gott sem varðar skipa-,
bíla- og flugvélarhluti, líffæri mannslíkamans, lyf, frumefni og samsett efni,
hugtök í eðlisfræði og stærðfræði, málfræði, heimspeki, bókmenntafræði,
læknisfræði, lögffæði og mörg önnur fyrirbæri mannlegs samfélags. Sú iðja
er að mínu mati hvorki röng né göfúg, hún er, þegar best gegnir, dægradvöl
þess sem smíðar, skaðleg þegar verst gegnir. Og hún ber í sér eigin endalok
og hafnar í blindgötu. Termínólógíu allra heimsins fræða verður einfaldlega
aldrei snúið á íslensku svo að nokkru gagni sé. Hins vegar mætti reyna að
laga hinar erlendu orðmyndir, sem flestar eru búnar til í Ameríku og Evrópu
úr grískum og latneskum stofnum, að íslensku beygingarkerfi og málhljóða-
kerfi. í öllum fræðigreinum finnast auðvitað „hreintungumenn,“ sem grípa
til lærdóms síns og orðsmíða sinna við hátíðleg tækifæri. Spurningin er bara
sú: Skiljum við, sem ekki erum stærðfræðingar eða læknar eða tæknifræð-
ingar eða bókmenntafræðingar, betur það sem mælandi klifar ef ffæðiheit-
unum er hrönglað saman úr vel ættuðum orðstofnum? Skilur afgreiðslu-
maðurinn í kaupfélaginu betur að við erum að missa buxurnar niður um
okkur og vantar belti, ef við spyrjum hann: „Hvárt fást hér megingjarðar
eður ei?“ Skilur stelpan í sjoppunni okkur betur, ef við biðjum um „freð-
flautir með glóaldinbragði" í stað rjómaíss með appelsínubragðP. Skil ég
pólitískan andstæðing minn betur ef hann segir að ég sé haldinn „miðstýr-
ingarlosta" í stað þess að kalla mig Stalínista?
Tungumál er tjáningartæki, og því nákvæmara sem það er, þeim mun
betra. Og guði sé lof, segja sumir, þá er stundum eins og einhver innri þróun
taki völdin af þeim sem eru í lögguleik. Málið þróast í átt til léttleika og
nákvæmni, hvað svo sem í langanum fretar. Þessi var meðal annars iðja
98
TMM 1997:3