Tímarit Máls og menningar - 01.09.1997, Qupperneq 107

GAMANBRÉF TIL GÓÐKUNNINGJA MÍNS
Og nú ætla ég ekki að hafa þetta mál miklu lengra, kæri Ólafur, þótt tvennt
til viðbótar hafi valdið mér forundran nokkurri.
Hið fyrra var að þú skildir ekki orðið „veruleikavídd“ sem er þó vel ættuð
hrúga, gott ef hún er ekki getin og fædd á hreintungulögreglustöðinni.
Reyndar sannar þetta skilningsleysi þitt, betur en langt mál, gagnsleysi þess
að mynda í sífellu íslensk nýyrði yfir fræðileg hugtök. Það er ekki nóg að
hrúgur og hraukar séu af góðum ættum, lesandinn verður að vita um hvað
málið snýst, þekkja hinn fræðilega bakgrunn. Hvorugur okkar mundi skilja
orðið þágufall betur en dativ, þótt það sé stórættað, ef við vissi ekkert um
málfiræði og værum ekki svona déskoti sigldir, og jafnlítill væri skilningur
okkar, hvort heldur íþróttafréttamaður (Góður hraukur það!) segði okkur
sögur af svigi eða slalómi ef hvorugur hefði séð skíði. Sama gildir um
vitundarvídd.
Hið síðara var það að þú skyldir telja rúsínur til krydds. Grein þína nefnir
þú „Islenska með útlendu kryddi.“ Undir lokin segir þú hins vegar:
Útlend orð sem rithöfundurinn stráir eins og rúsínum í málgrautinn
eru þessi:
í Hvítársíðunni voru rúsínur rúsínur og krydd krydd, þe. salt, pipar og þriðja
kryddið. Ekki einu sinni hjartarsalt fékk að fljóta með kryddinu, hvað þá
rúsínur.
Ég er ekki hrein-tungu-stefnu-maður eins og þú, kæri Ólafur, en engu að
síður vil ég, eins og þú, að fólk vandi sitt mál. Munur okkar er þó sá, að þú
virðist leggja mikið upp úr því að málfar íslenskra rithöfunda sé „hreint og
vel ættað,“ og að jómfrúin gæti meydómsins. Mér er meira í mun að
tjáningarmöguleikar séu margir og tjáning nákvæm, hvaða meðulum sem
beitt er til þess, og þess vegna fagna ég því að jómfrúin slíti af sér tunguhaftið
sem önnur höft. Ætterni orða skiptir mig engu, enda held ég að „alíslensk“
orð og orðstofnar séu varla til. Með öðrum orðum, að hrein íslenska sé svo
orðfá og rýr, að hún mundi ekki duga í hálfa hlunkhendu, hvað þá meir.
Sammála held ég þó að við séum um, að það sé fjandakornið engin
málvöndun að fimbulfamba ónákvæmt og stefnulaust um hrúgur, hrauka
og hröngl íslenskra nýyrða. Ónákvæmni og uppskrúfun getur af sér vondan
texta, þótt þar sé ekkert orð né orðstofn yngri en frá því fýrir siðaskipti.
Og svo er að lokum lítil gáta, sem gæti lýst viðhorfi mínu til hinnar
öfgafullu hreintungustefhu. Þú fyrirgefur mér, að ráðning hennar er ætt-
smátt orð komið úr lágþýsku í dönsku og þaðan „völskunum meður“ í
íslensku.
TMM 1997:3
105