Morgunblaðið - 03.01.2015, Blaðsíða 45

45
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2015
Laugavegur Ferðamenn jafnt sem heimamenn létu hundslappadrífu í höfuðborginni ekki hafa áhrif á sig í gær heldur örkuðu veginn með bros á vör, vel búnir til þess að taka á móti nýju ári.
Árni Sæberg
Hinn 8. desember
1989 var kveðinn upp
dómur í Hæstarétti
Íslands, þar sem for-
seta Hæstaréttar var
vikið úr embætti dóm-
ara við réttinn.
Ástæðan var sú að
hann taldist hafa nýtt
í óhófi heimild, sem
ágreiningslaust var að
hann hefði haft, til að
kaupa sér áfengi á
„kostnaðarverði“ í ÁTVR. Heimild
hans hafði verið til staðar þann
tíma sem hann hafði í forföllum
forseta Íslands gegnt starfi sem
einn af þremur handhöfum for-
setavalds. Þótti hann hafa keypt
meira áfengi en góðu hófi gegndi.
Enginn efaðist um að hann hefði
haft heimild til kaupanna og hann
hefði engar lagareglur brotið.
Samt varð hann að gjalda fyrir
með embætti sínu.
Haustið 2014 er þjóðin upplýst
um að á árinu 2004 hafi sá maður,
sem gegndi embætti forseta
Hæstaréttar Íslands þá, og gegnir
því reyndar einnig nú, brotið af
ásetningi gegn embættisskyldum
sínum samkvæmt lög-
um. Þá stóð svo á að
auglýst hafði verið
laust til umsóknar
embætti dómara við
Hæstarétt. Út spurð-
ist að maður, sem for-
setanum líkaði ekki
við, hygðist sækja um
embættið og var sá
talinn líklegur til að
hljóta það. Á þessum
tíma var í lögum
kveðið svo á að rétt-
urinn skyldi gefa álit
á hæfni umsækjenda
til að gegna dómaraembætti. For-
setinn núverandi og einhverjir
starfsbræðra hans gengu þá til
eftirtalinna verka: 1. Einn þeirra
var látinn tala við umsækjandann
og hóta honum því að meirihluti
réttarins myndi gefa hlutdræga
umsögn og skaða hann ef hann
héldi fast við ákvörðun sína um að
sækja um embættið. Umsækjand-
inn lét sér ekki segjast. 2. Þá var
tekið til við að leita að öðrum um-
sækjendum sem talið var hugs-
anlegt að skákað gætu hinum
óæskilega umsækjanda. Líklegt er
að þeim hafi verið lofað hagstæðri
umsögn. 3. Hótunin um misbeit-
ingu umsagnarinnar var svo fram-
kvæmd. Það var reyndar svo
klaufalega gert að erindreksturinn
blasti við hverjum manni. Þessari
atburðarás er lýst í 14. kafla bók-
arinnar „Í krafti sannfæringar“
sem kom út nú í haust.
Í þessu síðara tilviki er hafið yf-
ir allan vafa að dómarinn sem
nefndur var braut vísvitandi gegn
embættisskyldum sínum þannig að
fór gegn settum lögum. Brot hans
var miklu alvarlegra en brot for-
seta réttarins í fyrrnefnda tilvik-
inu sem leiddi þá til brottvikningar
úr starfi. Núverandi forsetinn gaf
raunar með hátterni sínu jafngildi
beinnar yfirlýsingar um að hann
væri tilbúinn til að misfara með
vald sitt sem hæstaréttardómari ef
hann persónulega teldi tiltekna
niðurstöðu æskilega. Þó að refs-
isök hans sé nú fyrnd lifa áfram
líkurnar á misbeitingu dómsvalds
þess manns sem einu sinni hefur
hagað sér með þessum hætti.
Þetta er maður sem meðal annars
fer með vald til að dæma aðra
menn til fangelsisvistar.
En hann situr óáreittur áfram.
Ekki hefur einu sinni komið fram
opinberlega að helstu fjölmiðlar
landsins hafi óskað eftir við-
brögðum hans við þessari frásögn.
Væri það gert bæri honum skýlaus
skylda til að svara, þar sem hér
ræðir um stjórnsýsluverk en ekki
dómaraverk. Ríkið getur ekki
komið sér undan aðhaldi að stjórn-
sýslu með því að fela dómurum
stjórnsýsluverkefni og segja svo á
eftir að þeir þurfi ekki að skýra
verk sín sé skýringa þörf af því
þeir séu dómarar. Hvergi í hinum
vestræna heimi yrði það látið eftir
manni sem gegnir æðsta dómara-
embætti viðkomandi ríkis að þegja
svona ásakanir í hel. Nema á Ís-
landi. Allir helstu fjölmiðlar lands-
ins þegja með honum. Þar má telja
fréttastofur RÚV, Stöðvar 2,
Bylgjunnar og dagblöðin Morg-
unblaðið og Fréttablaðið. Eini fjöl-
miðillinn sem skýrt hefur frá því
að maðurinn hafi verið inntur eftir
viðbrögðum er DV. Þar kom í ljós
að hann vildi ekki svara. Allir aðr-
ir fjölmiðlar í landinu þegja með
honum. Hann þarf að þeirra mati
ekki einu sinni að svara því hvort
hann hafi eitthvað við frásögnina
að athuga að efni til. Þeir hafa
heldur ekki spurt hann um ástæð-
ur þess að rétturinn vildi ekki fá
þennan mann í hópinn á sínum
tíma.
Ef allt væri með felldu bæri ís-
lenska ríkinu að höfða mál gegn
forseta Hæstaréttar til embætt-
ismissis. En hann er látinn í friði.
Hann er ekki einu sinni inntur
svara svo almenningur fái fram af-
stöðu hans til málsins og skýr-
ingar ef einhverjar eru. Af hverju
ætli það sé? Telur þjóðin í lagi að
dómarar við æðsta dómstól þjóð-
arinnar brjóti af ásetningi gegn
lögum við embættissýslan sína
öðrum til skaða fyrst ekkert áfengi
er í spilinu? Spyr sá sem ekki veit.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson »Ef allt væri með
felldu bæri íslenska
ríkinu að höfða mál
gegn forseta Hæsta-
réttar til embætt-
ismissis. En hann er lát-
inn í friði. Hann er ekki
einu sinni inntur svara
svo almenningur fái
fram afstöðu hans til
málsins og skýringar ef
einhverjar eru.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er fyrrverandi dómari við
Hæstarétt og höfundur bókarinnar
„Í krafti sannfæringar“.
Þagað í hel?