Morgunblaðið - 29.05.2015, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. MAÍ 2015
Kappsamir sílaveiðarar Þessar duglegu vinstúlkur, María Rúna Nunez Kvaran og Sigfríður Sól Flosadóttir, hafa mikinn áhuga á fiskveiðum og veiða hér síli af kappi í Grasagarðinum.
Eggert
Bandaríkjamenn
tóku nýlega við póli-
tískri forystu í Norð-
urskautsráðinu af
Kanadamönnum og
fara með hana næstu
tvö árin. Af frétta-
tilkynningu um fund-
inn má ráða að vilji að-
ildarríkjanna átta
standi til þess að aukin
spenna í samskiptum
ríkisstjórna Vesturlanda við Rússa
vegna hættuástandsins í Úkraínu
verði ekki til að spilla samstarfi inn-
an ráðsins. Þögnin um þessi málefni
gerir Norðurskautsráðið þó dálítið
hjárænulegt.
Finnska varnarmálaráðuneytið
sendi á dögunum bréf til um
900.000 varaliða til að minna þá á
skyldur þeirra ef til hernaðarátaka
kæmi. Má með varaliðum fjölga í
her Finnlands úr 16.000 í 285.009.
Önnur þjóð innan Norðurskauts-
ráðsins, Svíar, kallar í fyrsta sinn í
sögunni á bandarískar B-52
sprengjuþotur til æfinga og sendir
þannig ráðamönnum í Moskvu skýr
pólitísk skilaboð.
Norska sendiráðið í Reykjavík og
Rannsóknasetur um norðurslóðir
við Háskóla Íslands efndu þriðju-
daginn 19. maí til málstofu í Nor-
ræna húsinu þar sem dr. John
Andreas Olsen, foringi í flug-
hernum og sérfræðingur norska
varnarmálaráðuneytisins, kynnti
viðhorf Norðmanna í öryggismálum
á svæðinu sem fellur
undir Norðurskauts-
ráðið.
Sagði Olsen atvik í
Rússlandi og á hafinu
undan ströndum og ut-
an lofthelgi Noregs að-
eins minna á gam-
alkunn umsvif sovéska
hersins. Nú væri her
Rússa hins vegar mun
öflugri en á Sovéttím-
anum og ásetningur
þeirra að skapa
kjarnorkukafbátum
sínum skjól allt frá Íslandi að Kóla-
skaga skýrari.
Norski sérfræðingurinn sagði
gæði búnaðar rússneska heraflans
mikil og herinn væri betur þjálf-
aður en áður. Rússar hefðu auk
þess kynnt þá breytingu á kjarn-
orkuvopnastefnu sinni að notkun
kjarnorkuvopna mundi ekki taka
mið af stigmögnun átaka heldur
yrði þeim beitt sem hluta af hern-
aðarátökum ef til þeirra kæmi.
Þetta væri í andstöðu við stefnu
sem fylgt væri af NATO.
Olsen sagði einnig áhyggjuefni
hve Rússar efndu til tíðra her-
æfinga á norðurslóðum án þess að
tilkynna fyrirfram um þær. Á þeim
hvíldi að vísu ekki tilkynning-
arskylda, hins vegar kæmi ekki
neinum innan NATO til hugar að
hefja heræfingu án þess að segja
frá henni fyrirfram. Það væri liður í
að skapa traust milli ríkja.
Máttleysi Evrópu
Hinn 12. maí 2015 birti þýski rit-
stjórinn og öryggismálafræðing-
urinn Josef Joffe grein í Strategika,
riti Hoover-stofnunarinnar í Banda-
ríkjunum, þar sem hann sagði leið-
toga ESB-ríkjanna vilja líta áfram á
Evrópu sem „friðareyju“ þrátt fyrir
váboða um að stríð og ofbeldi færð-
ust æ nær álfunni.
Joffe minnti á að undir forsæti
Baracks Obama hefði Bandaríkja-
stjórn minnkað útgjöld til varnar-
mála úr rúmlega 700 milljörðum
dollara árið 2011 í 570 milljarða árið
2015. Þá vildi Obama draga mark-
visst úr aðild bandarísks herafla að
átökum, hikandi aðild að hern-
aðinum gegn Íslamska ríkinu væri
til marks um það.
Þýski ritstjórinn veltir fyrir sér
hver muni fylla skarð Bandaríkja-
manna, það verði ekki Evrópa þrátt
fyrir að innan ESB séu 500 millj-
ónir manna en 320 milljónir í
Bandaríkjunum. Evrópuríki séu
„aumkunarverð“ í hernaðarlegu til-
liti. Árið 2011 hafi þau alls varið 267
milljörðum dollara til varnarmála,
38% af varnarútgjöldum Banda-
ríkjamanna. Reiknað sé með 250
milljörðum dollara á árinu 2015.
Þá segir Josef Joffe, ritstjóri
þýska mið-vinstra vikublaðsins Die
Zeit:
„Í stuttu máli: Í Evrópu halda
menn áfram að líta á álfuna sem
„friðareyju“ en hún er ekki lengur
öruggur staður. Útþenslustefna,
hryðjuverk og stríð færast nær – í
átt að hjarta Evrópu og einnig að
suðausturjaðri álfunnar. Viðfangs-
efnin skýrast dag frá degi, hið sama
verður ekki sagt um viðbrögðin. Við
blasir aðeins hið sama og áður: í
Evrópu hafa menn hvorki vilja né
getu til að beita valdi til að tryggja
hnattrænan stöðugleika. Jafnvel
þótt menn í álfunni vildu það skort-
ir þá nauðsynlegan vígbúnað.“
Evrópa stendur með öðrum orð-
um á hliðarlínunni í hinu stóra al-
þjóðlega samhengi.
Tengsl Íslands og
Bandaríkjanna
Vegna hvalveiða Íslendinga eru
hnökrar á pólitískum samskiptum
Íslands og Bandaríkjanna. Þeir
hafa þó ekki komið í veg fyrir að
þrjár mikilvægar sendinefndir frá
Íslandi hafa undanfarna mánuði
hitt bandaríska embættismenn í
Washington: hópur embættismanna
úr utanríkis- og innanríkisráðu-
neytunum, utanríkismálanefnd al-
þingis og nú síðast Gunnar Bragi
Sveinsson, utanríkisráðherra, sem
ræddi við John Kerry, utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna, á einka-
fundi fimmtudaginn 21. maí.
Í frásögn utanríkisráðuneytisins
af fundi ráðherranna segir að þeir
hafi rætt varnarsamstarf þjóðanna
og niðurstaðan sé þessi: „Samvinna
ríkjanna á sviði varnar- og öryggis-
mála hafi styrkst á ný á síðustu
tveimur árum og mikilvægt sé að
halda áfram á þeirri braut. Þá hafi
þátttaka Bandaríkjanna og annarra
bandalagsríkja í loftrýmisgæslu á
Íslandi gengið vel.“ Eftir Gunnari
Braga er haft: „Þá standa gagn-
kvæmar skuldbindingar ríkjanna í
öryggis- og varnarmálum óhagg-
aðar og ríkur vilji er til að halda
áfram á þeirri braut að styrkja það
samstarf á grundvelli varnarsamn-
ingsins.“
Þetta er nýr tónn í frásögnum af
þessu tagi. Um árabil hafa umræð-
ur utanríkisráðherra NATO-ríkja
snúist um aðgerðir á vegum banda-
lagsins til að bregðast við hættu-
ástandi á fjarlægum slóðum: í Afg-
anistan, Írak, undan strönd
Sómalíu eða í Líbíu. Nú snúast þær
um gagnkvæma öryggishagsmuni
og sameiginlegar varnir. Er þetta
orðað þannig í frásögninni af við-
ræðum Gunnars Braga við Kerry:
„Gunnar Bragi áréttaði að íslensk
stjórnvöld tryggi rekstur og viðhald
mikilvægs varnarviðbúnaðar á Ís-
landi sem sé hlekkur í sameig-
inlegum vörnum Atlantshafs-
bandalagsins.“
Sameiginlegar varnir NATO-
ríkjanna eru á ný orðnar þunga-
miðja í öryggisstefnu þeirra og þar
skipta Bandaríkin og afstaða
Bandaríkjastjórnar sköpum.
Eftir Björn
Bjarnason »Um árabil hafa utan-
ríkisráðherrar
NATO-ríkja rætt
hættuástand á fjar-
lægum slóðum: Nú ræða
þeir gagnkvæma
öryggishagsmuni og
sameiginlegar varnir.
Björn Bjarnason
Höfundur er fyrrv. ráðherra.
Sameiginlegar varnir á ný viðfangsefni NATO