Dagblaðið Vísir - DV - 30.03.2012, Blaðsíða 27

Fréttir 27Helgarblað 30. mars–1. apríl 2012
Egill Helgason
„Niðurstaðan er ekkert
sérlega glæsileg“
Egill Helgason, fjölmiðlamaður og álitsgjafi, segir ríkisstjórnina líða fyrir óvenju
metnaðarfulla stefnuskrá sem hún lagði upp með. „Ríkisstjórnin setti sér ótrúlega
metnaðarfull markmið og það var kannski aldrei von að það væri hægt að koma þessu
öllu í kring sem hún ætlaði að gera. Þetta er líklega metnaðarfyllsti stjórnarsáttmáli
allra tíma. Hann er ansi margar blaðsíður og þarna er verið að
tala um breytingar á kvótakerfinu, breytingar á stjórnsýslunni,
stjórnarskrá og inngöngu í ESB og fleira. Þetta var svo metnaðar-
fullt að það var kannski aldrei von að það væri hægt að koma
þessu öllu í gegn meðfram því að endurreisa íslenska hagkerfið
og með hagsmunaöflin jafn sterk og þau eru á Íslandi. Það er
við mjög ramman reip að draga en það verður að segja þessari
ríkisstjórn til afsökunar að hún hefur gert ýmis mistök en hún er
líka að glíma við mjög grimma andstöðu frá þessum hagsmuna-
öflum,“ segir Egill.
„Í sjálfu sér hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn bent á að þeim hefur gengið nokkuð
vel að verja, þrátt fyrir niðurskurð, velferðarkerfið, miðað við það sem hefði mátt
búast við eftir þetta mikla hrun. Þau fá kredit fyrir það.“
Það eru hins vegar stóru málin sem hafa gert ríkisstjórninni erfitt fyrir. Egill segir að
stjórnin hafi orðið eins konar fangi þeirra. Hann nefnir til að mynda Evrópusambands-
málin, breytingar á kvótakerfinu og stjórnarskrármálið. „Icesave er nokkuð sem kom
upp og eftir á að hyggja verður það talið vera stærsta glappaskot stjórnarinnar. Svo
er það skjaldborg um heimilin það er önnur stór yfirlýsing sem er mjög erfið fyrir þessa
stjórn. Það átti að setja skjaldborg um heimilin en það er ekki víst að það hafi tekist.“
Sem fyrr segir er það hins vegar metnaðarfulli stjórnarsáttmálinn sem er að reynast
ríkisstjórninni erfiður. „Hún setti sér markmið sem voru svo stór að það var ekki hægt
að standa við þau. Það fer alveg ofboðslegur tími í að vinda ofan af Icesave-ruglinu.
Þar fer tíminn sem hún hefði þurft til að gera eitthvað annað og svo þetta endalausa
ströggl um hvað er hægt að gera við heimilin, það er alltaf verið að efna til samráðs og
gefa fyrirheit og niðurstaðan er ekkert sérlega glæsileg“
Birgir Guðmundsson
Togstreita og tortryggni
í ríkisstjórninni
„Auðvitað hefur það þvælst fyrir þessari ríkisstjórn að hún er tiltölulega ósamstíga og
það hefur farið mikil orka hjá stjórninni í að ná saman um einfalda hluti. Þrátt fyrir allan
metnaðinn verður minna úr verki en ella hefði orðið. Menn voru ekki að ganga í takt,“ segir
Birgir Guðmundsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann á Akureyri. Hann segir
það hafa komið niður á skilvirkni ríkisstjórnarinnar að menn hafi
leyft sér of mikið svigrúm fyrir sérskoðanir. „Óeiningin lamar ríkis-
stjórnina. Það er allt gott um það að segja að leyfa þúsund röddum
að hljóma en kannski ekki inni í ríkisstjórninni,“ segir Birgir.
„Það er reyndar mjög margt sem þeir hafa náð í gegn sem þeir
byrjuðu á að lýsa yfir, eins og verkáætlun AGS og ýmislegt slíkt sem
er frá og skiptir miklu máli. Hins vegar eru þeir ennþá með sum af
þessum stóru málum ókláruð. Það er fiskveiðifrumvarpið og maður
veit ekki alveg, miðað við viðtökurnar á því, hvernig það verður, en
það er vissulega í samræmi við grunnstefið í þeirra stefnu.“
Birgir nefnir einnig að stjórnin hafi komið stjórnarskrármálinu í
vinnslu en það sem hafi ekki miðað nægilega vel séu skuldir heimilanna og og efnahags-
málin. „Það gengur rosalega hægt með efnahagsmálin ef frá er talin áætlun sem unnin
var í samráði við AGS og ríkisfjármálin. Það hefur ekki verið mikið að gerast í efnahags-
málunum og þeim hefur ekki tekist að búa til umhverfi sem laðar að sér fjárfestingu.“
Að mati Birgis hefur stefna ríkisstjórnarflokkanna í umhverfismálum lagt á stjórnina
kvaðir. „Það er vísvitandi að menn eru ekki að stökkva á þá valkosti sem virðast augljósir
í fyrstu. Þau hafa ekki náð saman um valkosti sem taldir voru nokkuð borðliggjandi.
Samfylkingin hefur verið tilbúnari til að fara út í framkvæmdir á meðan VG hafa verið
skeptískir. Það skýrist meðal annars af innri togstreitu í ríkisstjórninni og tortryggni sem
gerir það að verkum að erfitt hefur verið að taka ákvarðanir.“
Hann segir stjórnina hafa lagt af stað með háleit markmið. „Þetta var vinstri norræn
stjórn og það hleypir mönnum kapp í kinn en það er kannski spurning hvort hægt sé að
ætlast til að öll markmiðin verði uppfyllt. Stjórnin hefur unnið í anda stjórnarsáttmálans
á flestum sviðum, þau mega eiga það.“
Gunnar Helgi Kristinsson
Óvissa um stóru málin
Gunnar Helgi Kristinsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, segir að
ekki sé hægt að saka stjórnina um athafnaleysi – frekar hið gagnstæða að hún sé
að reyna að færast of mikið í fang. „Á vissum sviðum hefur ríkisstjórnin náð árangri í
samræmi við stjórnarsáttmálann. Í fyrsta lagi stjórnkerfisbreytingar, það hafa verið
gerðar töluverðar breytingar á ýmsu í stjórnsýslunni sem er í samræmi við það sem
boðað var. Á sviði ríkisfjármála hefur ríkisstjórnin líka náð þeirri
stefnu sem hún stefndi að sem var að ná jafnvægi í ríkisfjár-
málum. Hún hefur náð að draga verulega úr útgjöldum ríkisins
frá því sem var fyrir hrunið. Þá hefur henni tekist að auka jöfnuð
og viðhalda félagsþjónustu að mestu leyti.“
Gunnar bendir á að ekki sé útséð með stór mál sem stjórnin
er með í vinnslu. Hann nefnir stjórnarskrármálið og breytingar á
fiskveiðistjórnunarkerfinu. „Væntanlega hefur stjórnin tiltölu-
lega góðar aðstæður til að koma því í gegn en það er búið að
ganga á ýmsu með það,“ segir hann.
„Síðan eru svið þar sem stjórnin er í meiri óvissu og meiri spurningarmerki við
árangur hennar. Það eru skuldmál heimila og fyrirtækja sem er ennþá mjög veruleg
óvissa um og erfitt að spá fyrir um hver áhrifin verða af því. Þau gætu orðið allt frá því
að verða léttvæg yfir í að verða mjög alvarleg. Almennt er viðreisn efnahagslífsins
í járnum, hagvöxtur er eitthvað að taka við sér og atvinnuleysi er aðeins í rénum, en
afnám gjaldeyrishafta er ekki í augsýn.“
samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum.
Forsendur fyrir veiðum og nýtingu
sjávarspendýra, sela og hvala, verði
endurmetnar frá grunni með tilliti til
sjálfbærni og efnahagslegrar þýðingar fyrir
þjóðarbúið í heild sem og alþjóðlegra
skuldbindinga og ímyndar Íslands.“
Að hluta staðist: Ísland er enn hvalveiði-
þjóð en ekki liggur fyrir úttektin um heildræn
áhrif sem boðuð var.
„Friðlandið í Þjórsárverum
verði stækkað og friðun þess
lokið hið fyrsta.“
Ekki staðist
„Ný náttúruverndaráætlun til
2013 verði afgreidd á vorþingi.“
Staðist: Náttúruverndaráætl-
unin var afgreidd
„Vatnatilskipun ESB verði
innleidd og aðlöguð íslenskum
aðstæðum með því að lokið
verði við frumvarp til nýrra
vatnalaga, sem tryggi verndun og sjálfbæra
nýtingu ferskvatns og skilgreini aðgang að
vatni sem grundvallarmannréttindi.“
Staðist: Ný vatnalög voru samþykkt á
Alþingi.
„Lokið verði við aðgerðaáætl-
un um samdrátt í losun
gróðurhúsalofttegunda um
50–75% til 2050, með
tímasettum og tölulegum markmiðum, eigi
síðar en vorið 2010. Í áætluninni verði lögð
sérstök áhersla á samdrátt í losun frá
samgöngum og fiskiskipum.“
Að hluta staðist: Ný aðgerðaáætlun felur í
sér að dregið verði úr nettólosun gróður-
húsalofttegunda um allt að 30% til ársins
2020.
Verðleggja losunarheimildir
gróðurhúsalofttegunda og
gera viðskipti með þær
möguleg.
Ekki staðist: Hugmyndir um slíkt hafa verið
uppi á borðinu en þær hafa ekki verið leiddar í
lög frá Alþingi.
„Ný skipulags- og mannvirkja-
lög verði lögð fram á Alþingi að
höfðu samráði við sveitarfélög.
Þar verði kveðið á um
landsskipulagsstefnu, sem mótuð
verður í samstarfi ríkis og sveitarfélaga, þar
sem litið verði til landsins sem einnar heildar.“
Staðist: Alþingi samþykkti mannvirkjalögin
árið 2010.
„Innleiðingu Árósasamningsins
í íslenskan rétt verði hraðað og
nauðsynlegar lagabreytingar
kynntar á haustþingi 2009.“
Staðist: Samningurinn var fullgiltur á Alþingi
síðasta haust en hann fjallar um aðgang
almennings að upplýsingum, þátttöku hans í
ákvarðanatöku og aðgang að réttlátri máls-
meðferð í umhverfismálum.
Tryggja að erfðabreytt
matvæli séu merkt þannig að
neytendum sé ljóst innihald
matvæla við innkaup.
Ekki staðist: Sérmerking um erfðabreytt
matvæli hefur ekki tekið gildi hér á landi en
matvörumerkingin Skráargatið hefur verið
innleidd hér á landi. Treysta má því að vörur
merktar Skráargatinu séu mjög hollar .
„Lögð er rík áhersla á að ljúka
gerð rammaáætlunar um
vernd og nýtingu náttúrusvæða
sem allra fyrst og hún verði lögð
fyrir Alþingi á vetri komanda og fái
lögformlega stöðu í stjórnkerfinu. Engar
frekari ákvarðanir tengdar virkjun neðrihluta
Þjórsár verði teknar þar til rammaáætlun
liggur fyrir.“
Staðist: Rammaáætlunin var lögð fyrir á
síðasta ári.
„Stuðlað verði að gagnsæi í
orkusölusamningum og leitað
leiða til að aflétta leynd af
orkuverði til erlendra stóriðjufyrir-
tækja. Stefnt verði að jafnræði í verðlagningu
raforku í ólíkum atvinnugreinum.“
Ekki staðist: Orkusölusamningar hafa ekki
verið gagnsæir og garðyrkjubændur hafa
kvartað sáran yfir því að þeir þurfi að kaupa
rafmagn hærra verði en aðrir stórnotendur.
„Ríkisstjórnin grípi til aðgerða
til að útrýma kynbundnu
ofbeldi, m.a. með lögfestingu
austurrísku leiðarinnar þannig að
ofbeldismenn verði fjarlægðir af heimilum
sínum og banni við nektardansi. Aðgerða-
áætlun gegn mansali, kynbundnu ofbeldi og
heimilisofbeldi verður fylgt eftir.“
Staðist: Austurríska leiðin var samþykkt á
Alþingi sumarið 2011. Nektardans hefur einnig
verið bannaður.
„Ein hjúskaparlög verði lögfest.
Hugað verði að réttarbótum í
málefnum trans-gender fólks í
samræmi við ábendingar
Umboðsmanns Alþingis.“
Staðist: Jóhanna Sigurðardóttir og Jónína
Leósdóttir gengu í hjónaband af því tilefni.
„Rík áhersla verður lögð á að
tryggja rétt og þátttöku fólks
af erlendum uppruna og lög um
hælisleitendur verði endur-
skoðuð. Ný lög sett um málefni innflytjenda.
Að hluta staðist: Aðbúnaður hælisleitenda
er slæmur og afar fáir þeirra sem sækja um fá
hæli. Innanríkisráðherra hefur hins vegar sagt
að til standi að hverfa frá strangri lagahyggju
og opna faðminn á grundvelli mannúðar og
félagslegra sjónarmiða.
„Ríkisstjórnin leggur áherslu á
baráttu fyrir mannréttindum
og kvenfrelsi, friði og afvopnun
og gegn fátækt, félagslegu
ranglæti, misskiptingu og hungursneyð, m.a.
með markvissri þróunaraðstoð.“
Staðist: Íslendingar leggja um 1,4 milljarða
króna árlega til þróunarsamvinnu í ríkjum
Afríku. Framlag Íslendinga hefur hins vegar
verið skorið niður um nærri 300 milljónir
króna.
„Ríkisstjórnin mun beita sér
fyrir því að nýr alþjóðlegur
loftslagssamningur verði
samþykktur í Kaupmannahöfn
og leggi sitt af mörkum með því að flytja út
þekkingu sína og reynslu af endurnýjanlegum
orkugjöfum.“
Að hluta staðist: Ríkisstjórnin beitti sér
vissulega fyrir nýjum alþjóðlegum loftslags-
samningi eins og lofað var, en ráðstefnan
skilaði engu.
„Áhersla verði lögð á að byggja
upp pólitísk tengsl við
heimastjórn Palestínu og að
Íslendingar styðji sjálfsákvörð-
unarrétt og sjálfstætt ríki þeirra og styðji
áfram Friðarráð palestínskra og ísraelskra
kvenna.“
Staðist: Utanríkisráðherra hefur farið í
opinbera heimsókn til Palestínu og talað máli
þeirra opinberlega.
„Ísland verði boðið fram sem
vettvangur fyrir friðarumræðu,
þar á meðal fyrir alþjóðlegar
ráðstefnur og fundi fræðimanna
og stjórnmálaleiðtoga um þau efni.“
Ekki staðist: Engar fréttir hafa borist af
efndum þessa háleita loforðs.
„Ákvörðun um aðild Íslands að
Evrópusambandinu verði í
höndum íslensku þjóðarinnar
sem mun greiða atkvæði um
samning í þjóðaratkvæðagreiðslu að loknum
aðildarviðræðum. Utanríkisráðherra mun
leggja fram á Alþingi tillögu um aðildarum-
sókn að Evrópusambandinu á vorþingi.
Stuðningur stjórnvalda við samninginn þegar
hann liggur fyrir er háður ýmsum fyrirvörum
um niðurstöðuna út frá hagsmunum
Íslendinga í sjávarútvegs-, landbúnaðar-,
byggða- og gjaldmiðilsmálum, í umhverfis-
og auðlindamálum og um almannaþjónustu.
Víðtækt samráð verður á vettvangi Alþingis
og við hagsmunaaðila um samningsmarkmið
og umræðugrundvöll viðræðnanna.“
Í vinnslu
„Óeiningin lamar ríkisstjórnina“