Dagblaðið Vísir - DV - 30.03.2012, Blaðsíða 28

Sandkorn
H
ann hefur afhjúpað nýtt sam­
særi.
Björn Bjarnason var einn
af lykilmönnunum í því að
móta íslenskt samfélag. Áhrif
hans fólust meðal annars í því að skipa
dómara og vera yfirmaður útvarps­
stjóra, sem stýrir stofnuninni sem fær
niðurgreiðslur frá ríkinu til að veita
almenningi viðeigandi upplýsingar.
Björn smitast niður.
Björn varð fyrir því óláni á dögun­
um að vera dæmdur til að borga Jóni
Ásgeiri Jóhannessyni fáránlegar fé­
bætur fyrir klaufaleg mistök í bók,
sem hann skrifaði um fjandvini sína
í Baugi, jafnvel þótt hann hefði leið­
rétt mistökin kyrfilega. Í mörg ár hafa
athafnamenn leitað eftir smávægi­
legum mistökum fjölmiðlamanna til
að stefna þeim og fá frá þeim fébætur,
vegna refsigleði dómaranna í meið­
yrðamálum, oft sömu dómara og
Björn kom fyrir í embætti. Miskabæt­
ur vegna meiðyrða hafa jafnvel verið
hærri en miskabætur til fórnarlamba
hópnauðgana. Þarna varð Björn fórn­
arlamb eigin arfleifðar.
Þótt Björn sé hættur í atvinnu­
stjórnmálum hefur hann ennþá áhrif
á þjóðmálaumræðuna og heldur lífi í
orðræðu sinni, sem mótaði íslenska
umræðuhefð á valdatíma hans.
Aðferð Björns er að klína stimpli
á fólk til að vega að trúverðugleika
þess. Þegar Sjálfstæðisflokkurinn var
gagnrýndur í góðærinu var ein al­
gengasta vörn Björns að klína Baugs­
stimpli á gagnrýnendur. Þeir voru
„ Baugsmiðlar“ og „baugspennar“,
viljalaus verkfæri Baugs í samsærinu
gegn Sjálfstæðisflokknum. Nýlega
klíndi hann til dæmis Samfylkingar­
stimpli á Þóru Arnórsdóttur, mögu­
legan forsetaframbjóðanda.
Nýi stimpillinn hans Björns er
Evrópusambandsstimpillinn. Í vik­
unni stimplaði hann Gísla Einars­
son, stjórnanda þáttarins Landans á
RÚV, og ýjaði að því að hann þæði fé
frá ESB. Staðreyndin er auðvitað sú að
Gísli þiggur ekkert fé frá ESB. Ekkert
bendir til annars en að Gísli sé heiðar­
legur. Björn fór þá fram á það, í um­
mælum við blogg Teits Atlasonar, að
allir sjónvarpsþættir, sem fengju ekki
styrki frá ESB, ættu að vera merktir
sérstaklega.
„Hvað er athugavert við að tekið sé
fram í þáttum með efni á borð við það
sem borið var á borð í Landanum að
það sé ekki kostað af ESB? Það kæmi
í veg fyrir misskilning,“ sagði Björn.
Rökfræðilega má setja orðræðu Björns
svona fram: Allir eru á styrkjum frá
Evrópusambandinu. Þeir sem eru ekki
á styrkjum frá Evrópusambandinu gefi
sig fram. Þegar nánar er að gáð talar
Björn út frá eigin reynslu.
Björn skrifaði ávirðingar sínar á
vefinn Evrópuvaktina. Eins og blogg­
arinn Teitur Atlason og fleiri hafa bent
á, er Evrópuvaktin meðal annars rekin
fyrir peningastyrk frá ESB. Hræsni
Björns virðist vera alger.
Hræsni fyrrverandi ráðherra skiptir
líklega ekki miklu máli ein og sér.
Hún er hins vegar hluti af umræðu­
hefð sem varð til í landinu á valdatíma
Björns og félaga hans. Störf Hannesar
Hólmsteins Gissurarsonar prófess­
ors við að mæra Sjálfstæðisflokkinn
og velunnara hans, voru niðurgreidd
af þeim sem hann mærði – oft með
peningum almennings – á sama tíma
og kjarninn í stjórnmálaspeki Hann­
esar var gagnrýni á fólk sem lifði á
ríkisstyrkjum. Störf Davíðs Oddssonar
á Morgunblaðinu eru niðurgreidd
af útgerðarmönnum. Davíð Odds­
son lagði opinberlega fæð á fjölmiðla
í eigu Baugs, en taldi það síðan vera
dyggð að vera fjölmiðlamaður í stjórn­
málaflokki. Því aðrir fjölmiðlamenn
væru svo óheiðarlegir að leyna flokks­
tengslum sínum. „Mér finnst miklu
heiðarlegra að vera með flokksskír­
teinið heldur en vera í hjarta sínu
hlynntur flokki...,“ útskýrði hann. Rök­
legan boðskap hans má setja svona
fram: Allir fjölmiðlamenn eru á vegum
stjórnmálaflokks. Þeir sem eru heiðar­
legir sýni flokksskírteini.
Þetta er heimssýn þeirra: Samfé­
lagið er undirlagt af samsærum valda­
blokka sem nota viljalaus verkfæri í
baráttu um áhrif. Kannski byggir þetta
á þeim heiðarleika þeirra, að þetta
er veruleikinn sem þeir þekkja. Þetta
getur verið nauðhyggja þess sem trúir
því að allt stýrist af vilja valds og pen­
inga. Ef svo er, verður að draga í land
með að Björn sýni hræsni. Það þýðir
að Björn er fyllilega samkvæmur eigin
heimsmynd. Hann skipar sér í lið og
tekur þátt í stríði þess gegn mögulegri
ógn. Hann notar þau vopn sem hann
hefur, stimplar fólk og ræðst gegn
trúverðugleika þess. Hann er þá ekki
hræsnari. Hann er eitthvað annað.
Á endanum kom í ljós að ósköp fáir
fá styrki frá ESB til að halda úti um­
ræðu í landinu. Ásamt tveimur öðrum
er það Björn sjálfur, sem ásamt Styrmi
Gunnarssyni fékk 4,5 milljónir króna
til að ferðast um Evrópu, svo hann
gæti tekið þátt í upplýstri umræðu um
ESB. Hann stendur eftir, sem einn af
örfáum mönnum sem hann getur fyr­
irlitið með réttu fyrir að bera út áróður
á launum frá ESB.
Fórnarlömb
verðbólgu
n Már Guðmundsson seðla­
bankastjóri hefur stefnt
Seðlabankanum til að ná
fram hækkun
á launum.
Launin eru
1,3 millj­
ónir króna á
mánuði en
Már hefur
orðið fyrir því
óláni að verðbólgan lækk­
aði raunlaun hans um 13
þúsund um síðustu mánaða­
mót. Með 6,4% verðbólgu
á ársgrundvelli, eins og nú
er, gerir þetta hátt í hundrað
þúsund króna raunlækkun á
launum á ári. Þetta er óvænt,
því Seðlabankinn ætlaði að
halda verðbólgunni í 2,5%.
Steinþór Pálsson, bankastjóri
Landsbankans, varð fyrir því
að raunlaun hans lækkuðu
um 10 til 11 þúsund krónur.
En hann stendur sig svo vel
að Landsbankinn græðir 8,3
milljarða á viðskiptavinum
sínum á ári – bara í gegnum
verðbólguna.
Smánarleg laun
n Landsbankinn skilaði
langmestum hagnaði allra
bankanna í fyrra, eða um 17
milljörðum.
Það þykir
skjóta skökku
við að Stein-
þór Pálsson
bankastjóri
hafi einungis
smánarlega
milljón á mánuði, plús ein­
hvern hundrað þúsund kall,
sérstaklega þar sem því er
gjarnan haldið fram að það
sé lykillinn að gróða fyrir­
tækja að borga æðstu stjórn­
endum há laun. Höskuldur
Ólafsson í Arion banka fær
til dæmis 3,6 milljónir, en
græddi bara 11 milljarða.
Nú vilja bankaráðsmenn
gefa Steinþóri samkeppnis­
hæf laun. Og svo vilja þeir
tryggja að bankinn haldi í þá
sjálfa. Því leggja þeir til að
þeir fái 100 þúsund krónur
aukalega á mánuði héðan
í frá, og að formaðurinn fái
175 þúsund meira, til að
forðast eigin atgervisflótta.
Blaðamaður
hraunar yfir AMX
n Magnús Halldórsson, við­
skiptaritstjóri Vísis og Stöðvar
2, var sakaður um það í „fugla­
hvísli“ á hægrivefnum AMX.
is að leyna
tengslum við
Steingrím J.
Sigfússon, þar
sem hann
skrifaði grein
um lítil áhrif
auðlinda­
gjalds á hagnað sjávarútvegs­
fyrirtækja. Tengsl hans fólust
í því að bróðir hans, Valdimar
Halldórsson, er aðstoðarmaður
Steingríms J. Magnús sendi
AMX athugasemd, þar sem
hann ítrekaði að hann hefði
ekki sömu skoðanir og Stein­
grímur J., þótt bróðir hans
vinni hjá honum. „Ég geri ekki
ráð fyrir að þið hafið heilasell­
ur til þess að taka ákvörð­
un um að birta þetta,“ sagði
Magnús um athugasemdina.
En hún var birt.
Ég fór að
ráðum hans
Heimurinn er
ekki svarthvítur
Bubba Morthens var ráðlagt að taka ekki hlutabréflán. – DV Sölvi segir hæpið að líkja ástandinu á Haíti saman við kreppuna hér. – DV
Hræsni Björns Bjarnasonar
Þ
að er kunnara en frá þurfi að
segja, að óheftur aðgangur að
almenningsauðlindum leiðir
til ofnotkunar og jafnvel fullrar
eyðingar. Það tók nokkurn tíma fyrir Ís­
lendinga að átta sig á þessu. Á ótrúlega
stuttum tíma óx fiskiskipaflotinn fram
úr því sem hæfilegt var til að nýta fiski­
miðin. Margir áttu erfitt með að átta sig
á, að fiskveiðitæknin var komin á það
stig, að nú þurfti að koma í veg fyrir að
of mikið væri veitt af fiski. Þetta hefur
nú flestum skilizt. Það skapast engin
verðmæti við að „skapa atvinnu“ handa
tvisvar eða þrisvar sinnum fleiri sjó­
mönnum en þörf er á, eða vera með
tvisvar eða þrisvar sinnum fleiri báta í
veiðunum en á þarf að halda.
Framseljanlegir aflakvótar takmarka
aðganginn að sjávarútveginum í sam­
ræmi við þörf. Þeir, sem geta borgað
mest fyrir aflakvóta, eru þau fyrirtæki
og einstaklingar sem geta skapað mest
verðmæti í sjávarútveginum. Framselj­
anlegir aflakvótar verða þannig til þess,
að þeir sem stunda sjávarútveg eru þeir
sem kunna bezt til verka. Þetta er að
sjálfsögðu lykill að að hagsæld og vel­
megun þjóðarinnar allrar.
Fiskimið Íslendinga er löngu fullnýtt.
Sjávarútvegurinn getur þess vegna ekki
staðið undir bættum lífskjörum hjá vax­
andi þjóð, sem vill vera sambærileg við
nágrannaþjóðirnar. Ég hef tekið eftir því
að ýmsir stjórnmálamenn á Íslandi tala
um norrænt velferðarríki. Ég vona að
þeir hafi gert sér grein fyrir hvað heldur
þeirri velferðarbyggingu uppi. Helm­
ingurinn af úflutningstekjum Noregs
kemur frá olíu og gasi. Svíar voru meðal
þeirra, sem fyrst byggðu upp velferðar­
ríki. Á þeim árum var sænskur iðnaður
í fararbroddi á heimsmælikvarða. Eftir
þvi sem sænskum iðnaði hrakaði í sam­
anburði við aðrar þjóðir, þurftu Svíar
að skera niður útgjöld velferðarríkisins,
ekki sízt eftirlaun.
Ef Íslendingum á að takast að bæta
lífskjörin, verða þeir að finna fleiri út­
flutningsatvinnuvegi en sjávarútveg.
Þannig má segja, að þýðingarmesta
markmið í fiskveiðistjórninni sé að
koma í veg fyrir fjölgun sjómanna og
fiskiskipa og beina bæði vinnuafli og
fjármunum í aðrar áttir. Sem betur
fer hafa nýir útflutningsatvinnuvegir
þróazt; orkufrekur iðnaður hefur vaxið
og þarf að vaxa frekar, og ýmis fram­
leiðsla sem byggist fyrst og fremst á
mannauði hefur sprottið upp. Margir
sáu bankaútrás Íslendinga í því ljósi,
en það reyndust hillingar einar. Össur,
Marel og Actavis hjara enn, og það
þurfa að koma fleiri slík fyrirtæki. Nú­
verandi gjaldeyrishöft eru því ekki til
framdráttar.
Mestu deilurnar um fiskveiðistefn­
una á Íslandi hafa verið um auðlinda­
rentuna, eins og hún endurspeglast í
kvótaverðinu. Þegar kvótakerfinu var
komið á legg 1983, var kvótinn svo að
segja verðlaus, og áætlanir um gjald
fyrir kvóta hefðu örugglega orðið til
þess að kefið hefði drepizt i fæðingunni.
Kvótar urðu verðmætir fyrr en flestir
áttu von á, og margir högnuðust veru­
lega á gjafakvótum. Við skulum samt
átta okkur á því, að þau verðmæti voru
ekki tekin frá neinum; þau sköpuðust
af þeirri hagræðingu, sem kvótakerfið
kom til leiðar. Það ætti að leggja ein­
hverjar hömlur á hve mikið er hægt að
æsa sig upp út af þessum kvótagróða.
Nú eru svo margir búnir að selja gjafa­
kvótann sinn, að vonlaust er að reyna
að gera gjafakvótagróðann upptækan.
Engu að síður ættu útgerðarmenn
að ígrunda hvort ekki sé rétt að sættast á
umtalsverðan auðlindaskatt til að draga
úr deilunum um fiskveiðistjórnina. Út­
gerðarmenn eiga ekki fiskimiðin, þau
eru eign þjóðarinnar allrar. Það er hagur
hennar að þeir stundi útgerð sem bezt
kunna til verka, en á ekki þjóðin í heild
tilkall til þess arðs sem fiskimiðin gefa
af sér, umfram það sem útgerðarmenn
þurfa til að standa straum af eigin til­
kostnaði? Skattur á auðlindarentu er
bezti skattur sem völ er á, og án skatta
getur ekkert siðmenntað þjóðfélag ver­
ið. Kvótakerfið stendur og fellur með því
að þjóðin hafi skilning á því að kerfið sé
í þágu þjóðarinnar í heild.
Skattlegging auðlindarentu má
framkvæma meðal annars með því
að bjóða upp ákveðinn hundraðs­
hluta af kvótum á hverju ári. Það er
allt önnur lausn en sú hugmynd að
setja einhverja hlutdeild af kvótanum
í hina og þess „potta“ og úthluta úr
pottunum til samherja í pólitík eða
til byggðarlaga sem ekki eiga sér við­
reisnar von. Það er uppskrift á spill­
ingu og fátækt.
Hagsæld og fiskveiðistjórn
„Útgerðar-
menn eiga
ekki fiskimiðin,
þau eru eign þjóð-
arinnar allrar
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
28 30. mars–1. apríl 2012 Helgarblað
„Hann stendur eftir,
sem einn af örfáum
mönnum sem hann getur
fyrirlitið með réttu.
Leiðari
Jón Trausti Reynisson
jontrausti@dv.is
Kjallari
Rögnvaldur
Hannesson
prófessor í auðlindahagfræði