Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.2011, Blaðsíða 16

16 | Fréttir 22.–24. júlí 2011 Helgarblað
S
tjórnlagaráð birti í vikunni
drög að nýrri stjórnarskrá.
Fólki er nú gefinn kostur á
að tjá sig um drögin og er
þess vænst að einhverjar
breytingar verði á drögunum í sam-
ræmi við athugasemdir. Drögin eru
mun ítarlegri en núverandi stjórn-
arskrá og nær yfir 110 greinar í níu
köflum. Mannréttindakaflinn er fyr-
irferðamikill og fær sess í stjórnar-
skránni á eftir undirstöðuatriðunum
fremst. Þá er sérkafli um utanríkis-
mál og sveitarstjórnarmál og skýrari
aðgreining er á milli hlutverks forset-
ans og ríkisstjórnarinnar hvað varð-
ar framkvæmdavald. Þá ber á góma
ýmis hitamál sem hafa verið í um-
ræðunni í samfélaginu, meðal annars
auðlindir í þjóðareign og þá er bann
lagt við herskyldu. Nýjungar á borð
við Lögréttu má finna í drögunum og
einnig nýjungar sem þegar má finna í
núgildandi lögum landsins, til dæmis
ákvæði um umboðsmann Alþingis og
ríkisendurskoðanda.
Tilefni til málaferla
„Í fáum orðum, mér þykir fullmik-
ið af svona merkingarlitlum yfir-
lýsingum og reglum sem mér sýn-
ist að gætu orðið tilefni til deilna,“
segir Sigurður Líndal, prófessor em-
eritus, um nýju drögin að stjórnar-
skránni. Hann hafði lauslega kynnt
sér drögin og sagðist þurfa að kynna
sér þau betur.
„Það þarf stjórnfestu og siðgæði
en ekki að hafa bókstafinn enda-
lausan,“ sagði Sigurður en hann
gagnrýnir ákvæði þar sem talað er
um mannlega reisn og ákvæði um
ótakmarkaðan rétt á heilnæmu um-
hverfi sem hann segir gefa mörg til-
efni til málaferla og deilna.
Sigurður kveðst almennt vera á
móti því að endurskoða stjórnar-
skrána með þessum hætti. „Stjórn-
arskrá á að þróa með reynsluna að
bakhjarli,“ segir Sigurður og bend-
ir meðal annars á Bandaríkin sem
hafi bætt viðaukum við stjórnarskrá
sína.
Stjórnarskrá Íslands minna
breytt en aðrar stjórnarskrár
Guðmundur Hálfdánarson, pró-
fessor í sagnfræði, bendir hins veg-
ar á að stjórnarskráin hafi mjög lít-
ið breyst síðan hún tók gildi 1874.
„Okkar stjórnarskrá endur-
speglar miklu betur 19. aldar
stjórnarskrá Danmerkur heldur en
sú danska gerir í dag,“ segir Guð-
mundur og telur ljóst að ákveðinna
breytinga sé þörf. Vilji til að leggj-
ast í heildarendurskoðun stjórn-
arskrárinnar hafi verið til stað-
ar síðan lýðveldið var stofnað. Þó
segir hann að róttækar breytingar
á stjórnarskrá eigi ekki að gerast
mjög oft.
„Af því að stjórnarskrár eiga
að vera plögg sem á ekki mikið að
hræra í því þetta á að vera grunnur
sem allt saman hvílir á. [...] Menn
vildu vanda til þess verks [að end-
urskoða stjórnarskrána á þeim
tíma þegar lýðveldið var stofnað].
Það var bara engin sátt um það
hvernig það ætti að vera og sú sátt
hefur aldrei verið fyrir hendi og það
verður að koma í ljós hvort hún sé
fyrir hendi núna,“ segir Guðmund-
ur en það kom honum þægilega á
óvart hvað andinn var góður og að
vilji sé til að komast að niðurstöðu.
Guðmundur segir að stjórnar-
skráin sé ekki jafnróttæk og margir
hefðu vonast til en þannig væri líka
líklegra að hún yrði samþykkt.
Endurspeglar auknar kröfur um
gegnsæi
„Þetta er svona barn hrunsins,“ segir
Guðmundur um stjórnarskrána. Eft-
ir hrunið hafi tilfinning um að eitt-
hvað þyrfti að gerast orðið svo sterk
að erfitt var að standa gegn henni.
Segja má að drögin endurspegli
að verulegu leyti þjóðfélag eftir-
hrunsáranna. Gagnrýnt hefur verið
að ráðast skuli í að skrifa nýja stjórn-
arskrá nú á tímum efnahagsfárviðr-
is og þegar reiði og tortryggni al-
mennings er mikil. Óttast sumir að
það muni hafa of mikil áhrif á gerð
stjórnarskrárinnar. Þegar litið er á
drögin má sjá veruleg áhrif frá orð-
ræðu þess en ákvæði um gegnsæi og
upplýsingaflæði eru áberandi í þeim.
Helst má nefna 12. grein undir yf-
irskriftinni „upplýsingaréttur“. Þar er
meðal annars kveðið á um að stjórn-
sýsla skuli vera gegnsæ og gögnum
skuli haldið til haga, svo sem fund-
argerðum, og skráfesta og skjalfesta
erindi, uppruna þeirra, ferli og af-
drif. Ekki megi eyða gögnunum
nema samkvæmt lögum. Greinin
kveður einnig á um að almenningi
sé tryggt aðgengi að öllum gögnum
og upplýsingum á vegum hins opin-
bera sem og lista yfir öll mál og gögn
í vörslu hins opinbera. Aðeins má
„Barn hrunsins“
n Stjórnlagaráð kynnir drög að stjórnarskrá n Gegnsæi og þjóðaratkvæðagreiðslur áberandi n Endanlegt frumvarp afhent eftir viku
Stjórnlagaráð Kynnti
drög að nýrri stjórnarskrá
í vikunni.
Guðmundur Hálfdánarson Telur þörf
á breytingum.
Björn Reynir Halldórsson
blaðamaður skrifar bjornreynir@dv.is