Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.2014, Blaðsíða 14

Helgarblað 30. maí –2. júní 201414 Fréttir
Fátæktin
verður
alvarlegri
n Staða þeirra sem hafa búið við fátækt í lengri tími fer versnandi n Síhækkandi leiguverð að sliga marga
S
taða þeirra sem búa við fátækt
á Íslandi er mun alvarlegri í
dag en hún var á árunum fyrir
hrun. Fátæktin er dýpri og
fleiri dæmi eru um að fólk eigi
ekki fyrir brýnustu lífsnauðsynjum.
Þetta segir Vilborg Oddsdóttir, félags-
ráðgjafi hjá Hjálparstarfi Kirkjunnar, í
samtali við DV. „Laun hafa ekki haldið
í við hækkanir á húsaleigu og matar-
kostnaði. Það er miklu meira um það
að fólk eigi engan afgang þegar búið
er að greiða af reikningum,“ segir Vil-
borg. Samkvæmt tölum Hagstofu Ís-
lands hefur fjölgað í hópi þeirra sem
voru undir lágtekjumörkum eða í
hættu á félagslegri einangrun. Árið
2013 tilheyrðu rúmlega 42 þúsund
einstaklingar þessum hópi eða 13,7
prósent landsmanna.
Ásgerður Jóna Flosadóttir, fram-
kvæmdastjóri Fjölskylduhjálpar Ís-
lands, tekur í sama streng og Vilborg.
„Þeir sem voru efnalitlir fyrir hrun eru
enn fátækari í dag. Fátæktin virðist
verða sífellt dýpri og dýpri,“ segir Ás-
gerður og bætir við að stærstur hluti
skjólstæðinga Fjölskylduhjálparinn-
ar sé í leiguhúsnæði. Þar sem leigan
hefur hækkað mjög mikið þá hefur
ráðstöfunarfé þessa fólks minnkað.
Fátæktin eigi sér ýmsar myndir, sem
dæmi megi nefna að fjölmargir for-
eldrar barna sem voru að fermast í vor
hafi ekki haft efni á að gefa börnunum
Jón Bjarki Magnússon
jonbjarki@dv.is „Þeir sem
voru efna-
litlir fyrir hrun eru
enn fátækari í dag
sínum gjafir. „Það var mjög algengt að
fólk hafði hreinlega ekki efni á að gefa
barninu sínu fermingargjöf.“
Kata er 38 ára einstæð, sex barna
móðir sem vill ekki koma fram undir
fullu nafni vegna þeirrar skammar
sem hún segir fylgja því að lifa við fá-
tækt. Hún starfaði áður sem atvinnu-
bílstjóri en í kringum hrunið veikt-
ist hún af vefjagigt og hefur verið
óvinnufær síðan. Hún segir örorku-
bæturnar vart duga fyrir lífsnauðsynj-
um fyrir hana og börnin hennar
fimm. „Húsaleigan, maturinn, síminn
og rafmagnið, allt hefur þetta hækk-
að umfram bæturnar.“ Hún segir fjöl-
skylduna á stundum hafa lifað við
afar bágan kost. „Stundum eru bara
núðlur í öll mál, eitthvað ódýrt eins
og súrmjólk og brauð, það er enginn
alvöru matur á borðum.“ Kata segist
ekki verða vör við að stjórnvöld séu
að reyna að koma til móts við fólk í
hennar stöðu.
„Hreinasta martröð“
Kata segir árin fyrir hrun hafa verið
þolanleg. Hún hafi verið í vinnu, náð
endum saman og getað séð börnun-
um sínum fyrir nauðþurftum. „Ég er
með tvö langveik börn þannig að það
voru mikil útgjöld á þessum tíma en
mér tókst alltaf að brúa bilið, með-
al annars með því að fá yfirdrátt hjá
bankanum, þannig að það var ekk-
ert mál.“ Lífið hafi hins vegar um-
turnast þegar hún veiktist og þurfti
á öryggisneti velferðarkerfisins að
halda. „Þetta er búin að vera hrein-
asta martröð síðan,“ segir Kata sem
hefur átt í erfiðleikum með afborg-
anir enda minnkuðu tekjumöguleik-
ar hennar snarlega í kjölfar veikind-
anna.
Kata býr við þröngan kost með
börnum sínum sex í þriggja her-
bergja félagslegri íbúð. Hún segir
mikla vanlíðan fylgja því að búa við
fátækt. Hún þurfi oftar en ekki að
neita börnum sínum um það sem
flestum þyki sjálfsagt. „Ef krakkana
langar í snakk eða nammi á laugar-
degi þá þarf maður að vega og meta
hvort maður eigi að sleppa kjöt-
farsinu eða hakkinu til þess að leyfa
þeim að fá snakkpoka eða gos. Við
förum ekki í ferðalög, hvað þá bíó,
það er svolítið sport fyrir börnin að
fara í bíó en maður getur það aldrei.“
Hún segist hafa þurft að reiða sig
á aðstoð frá Mæðrastyrksnefnd, Fjöl-
skylduhjálpinni, Hjálparstarfi kirkj-
unnar og fleiri hjálparsamtökum.
„Ég hef náð að bjarga mér með því að
leita mér hjálpar og kyngja stoltinu,“
segir Kata sem hefur stundum þurft
að sækja matargjafir til hjálparsam-
taka oftar en einu sinni í mánuði.
Hún segir skrefin oftar en ekki þung,
það sé erfitt að vera sífellt upp á
hjálparsamtök komin.
Leiga að sliga fólk
Árið 2013 voru lágtekjumörk 170.600
krónur á mánuði fyrir heimili þar
sem einn einstaklingur bjó. Samsvar-
andi fjárhæð fyrir heimili þar sem
bjuggu tveir fullorðnir og tvö börn
yngri en fjórtán ára var 358.400 krón-
ur á mánuði. Í Hagtíðindum kemur
fram að einstæðir foreldrar séu lík-
legasti hópurinn í íslensku samfélagi
til þess að vera fyrir neðan lágtekju-
mörk. Þá hefur staða á vinnumarkaði
mikil áhrif auk þess sem leigjendur
eru mun líklegri til þess að tilheyra
þessum hópi en húseigendur.
Vilborg Oddsdóttir, félagsráð-
gjafi hjá Hjálparstarfi kirkjunnar,
segir um sex til sjö þúsund manns
leita til samtakanna árlega eða um
tvö prósent landsmanna. Um sé að
ræða einstaklinga í sárri neyð sem
sjái sér ekki annað fært en að leita á
náðir hjálparsamtaka vegna þeirrar
stöðu sem þeir eru komnir í. Hún
segir allan gang á því hvaða fólk það
sé sem leiti til samtakanna. „Hingað
er til dæmis að koma fólk sem er at-
vinnulaust þrátt fyrir að það sé með
mjög góða menntun, eða vinnandi
fólk sem getur ekki lifað af launun-
um sínum.“
Ungir karlar í hættu
Í skýrslu Rauða krossins kemur fram að sá hópur sem nú
veldur mestum áhyggjum í félagsþjónustunni um landið sé
ungt fólk, einkum karlar, sem virðast hafa misst fótanna í
lífsbaráttunni áður en hún hefst. „Fjölmennasti hópurinn
sem nýtur framfærslustyrks í stærstu sveitarfélögum
landsins er ungt fólk. Af þeim 7.736 sem fengu fjárhags-
aðstoð sveitarfélaganna árið 2012 voru flestir á aldrinum
25–39 ára, eða rúmlega 3.300. Víða eru það yngstu hóparnir, fólk á aldrinum 18–24 ára,
sem fá mestan stuðning. Þessi hópur er jafnframt sá sem glímir við mesta atvinnu-
leysið, skv. tölum Hagstofunnar, eða 7,7% á meðan meðaltals atvinnuleysi á landinu
er 4,5%. Leita þarf aftur til ársins 2007 til að finna lægra hlutfall þessa hóps á fjórða
ársfjórðungi,“ segir í skýringum Hagstofunnar með atvinnuleysistölum í upphafi árs.“
Fjölmennasti hópurinn sem nýtur framfærslustyrks er ungt fólk
Lifandi martröð Hækkandi
leiga og matvælaverð er að
sliga marga. Einn viðmælandi
blaðsins lýsir stöðu sinni sem
lifandi martröð.