Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.2014, Blaðsíða 26

Helgarblað 6.–9. júní 201426 Fólk Viðtal
31. október 2012
Ég fann mömmu 29. júní 2012. Hún
kyrkti sig við rúmið. Ég fann hana með
ömmu. Var farið að gruna eitthvað eftir
að hafa ekki heyrt í henni í hálfan sól-
arhring. Er að endurupplifa atburðinn.
Endurupplifa hvernig hún leit út, svartur
munnur, tungan. Er á þunglyndislyfjum,
seroxat. Hef þyngst jafnt og þétt. Hef
tekið þetta lyf í ca 6 mánuði. Slær á
kvíðann. Hausinn minn snýst í hringi.
Finnst ég ekki ná fótfestu.
7. nóvember 2012
Kl. 15.15: Var að hugsa, ætla að vera
mjög hreinskilin. Í dag byrjaði ég að taka
inn nýjar töflur. Hef verið á seroxat síðan
í maí og hef hægt og bítandi fitnað.
Kl. 21.20: Úff! Farin að gráta! Skrýtið –
helvítis. Reið út í mömmu! Róast við að
gera línur.
8. nóvember
Kl. 11.30: Þessar nýju töflur virðast koma
mér í smá action gír. Á að vera með
kynningu á morgun um list mína. Kl.
13.30: Path = leið. Rauður = blóð. Stóll =
helvítis barsmíðarnar í Skógarhlíð!
12. nóvember 2012
Er sjúklega þreytt og ekki alveg að skilja
þessi nýju lyf.
15. nóvember 2012
Þá virðast þessar töflur vera farnar
að virka ... eða þessi skipting. Var veik,
þreytt, dottandi og með svima ... komst
ekki í skólann í gær. Barnaverndarnefnd
kom í gær til þess að taka mig og Ragga
út.
18. nóvember
Er búin að vera stopp. Erfiðara en mig
grunar að gera þetta.
20. nóvember
Kl. 17.00: Komið myrkur úti. Er ekki að
tengja við allt.
22. nóvember
Það var talað um sjálfsvíg í tímanum
og ég gat ekki meir. Þurfti að fara inn
í rýmið mitt og fékk einhvers konar
taugaáfall. Titraði og grét og grét. Úff
hvað þetta skellur á alltaf. Er orðin
sjúklega þreytt. Lítil orka og ég held
bara áfram að fitna.
24. nóvember 2012
Man alltaf eftir bananakippunni sem X
kastaði á mig en átti að fara á mömmu.
Var 2 ára. Hef aldrei getað teiknað beina
línu. Bananarifrildið er ein af mínum
fyrstu minningum.
27. nóvember 2012
Erfiðir dagar. Veit ekki með þessar töflur.
28. nóvember 2012
Skrýtið. Get ekki teiknað lappir. Er að
sjá fyrir mér fæturna á mömmu núna.
Svolítið aftur og aftur. Úff! Grátur!
Sjúklega erfitt.
2. desember 2012
Mamma! Í alvöru – af hverju? Elsku
mamma mín. Hvað gerðist? Af hverju
var ekki hægt að hjálpa þér? Hvað hefði
verið hægt að gera? Hvað? Við vorum
svo þreytt. Öll. Ég var orðin svo þreytt
og búin á því, er enn þá búin á því. Er
að reyna að átta mig á lífinu og í hvaða
stöðu ég er í. Er með ungling ... Skil ekki!
Skil ekki sjálfa mig! Veit ekki hver ég er!
Hvar ertu núna!!? Hvar ertu? Hvernig er
þarna? Þar sem þú ert?
4. desember 2012
Ertu ekki ánægð?
5. desember 2012
Kl. 18.00: Get ekki hlustað á tónlist, of
sorglegt.
Kl. 20.00: Mamma var í bláa sloppnum
sínum. Málningarsloppnum.
Hún var 21 árs þegar hún átti mig.
Mamma var í strætó á leiðinni upp í
Breiðholtið, heyrði þetta svo oft. Heyrði
einhvern tala um sig, hversu eitthvað –
P væri einn með mig ... æi, Hún fór þegar
ég var eins árs. Hún vildi X – ekki pabba.
X fannst ég erfið. Jább. 1 árs eða 2 ára.
Veit ekki hvað ég gerði þessu helvítis
fólki? Djöfuls krakkar og hassreykjandi
hippar. Sorrý með mig, fæ stundum
alveg nóg. .. Æi mamma mín! Er liggur
við erfiðara núna en fyrst. Þá svo óraun-
verulegt. Þekki mig ekki lengur!
en Katla Rós ákvað að verða eftir á Ís-
landi, enda hafði hún ekki búið hjá
móður sinni síðan þær fluttu heim
árið 1994.
Það var svo árið 2010 sem mæðgin-
in fluttu aftur til Íslands. Bróðir Kötlu
Rósar var þá ellefu ára og þar sem þau
systkinin höfðu aldrei búið saman
vann hún að því í heilt ár að styrkja
tengslin á milli þeirra og byggja upp
traust. Hún fékk hann heim að læra
stærðfræði og sagði honum sögur
af sjálfri sér og sambandi þeirra
mæðgna. „Hann var hér einn með
henni hér í nýju landi. Á sama tíma
og hann var að læra íslensku og kynn-
ast krökkunum í skólanum var hann
að glíma við sveiflurnar í mömmu. Ég
held að það hafi verið erfitt fyrir hann
að vera einn með henni. Hún var
alltaf að hóta honum sjálfsvígi.
Þegar þetta er svona geðveiki,“
segir Katla Rós og hikar, „greinilega,
en veikindin eru ekki svo alvarleg að
hún sé allsber á götum úti eða tekin af
lögreglunni þá er þetta allt á svo gráu
svæði. Ég var farin að velta því fyrir
mér hver ábyrgð mín væri gagnvart
litla bróður mínum. Hvenær ég ætti
að grípa inn í samskipti þeirra. Af því
að ég var líka skíthrædd við hana.“
Hún gerði það einu sinni. Þá var
hún um tvítugt. „Mamma hélt bróð-
ur mínum niðri á bak við lokaðar dyr í
einhverju kasti. Ég fylgdist með henni
í gegnum skráargatið og var mjög
hrædd. Þegar hún var farin að berja
hausnum í vegginn og öskra ruddist
ég inn og sagði, jæja. Þá réðst hún á
mig.
Þetta hefur alltaf verið svona, en
núna þegar hún er farin þá er þessi
sena svo absúrd. Þetta var bara andlegt
og líkamlegt ofbeldi og ofsalega mikil
veikindi. Og við vissum ekkert hvað við
ættum að gera. Ég var alveg ráðalaus.“
Aldrei eins ánægð
Lífið var samt orðið betra en áður.
Móðir Kötlu Rósar hafði aldrei verið
eins ánægð og eftir heimkomuna.
Hún var komin með fína íbúð og var
farið að ganga betur í lífinu. Um leið
gekk henni betur að takast á við veik-
indin. „Allt var farið að ganga svo
rosalega vel. Hún var mjög ánægð
með ráðgjafann sinn hjá Féló og með
kerfið hér á landi þar sem hún gat
rætt opinskátt um vanda sinn án þess
að mæta fordómum. Hún fór viku-
lega á göngudeildina og sagðist vera
með æðislegan sálfræðing sem skildi
hana.
Hún var að berjast fyrir því að geta
tekist á við vandann lyfjalaus. Að vissu
leyti get ég skilið það, nú þegar ég er
sjálf búin að vera á lyfjum í tvö ár því
ég hef reynt það á eigin skinni að það
er bæði langt og erfitt ferli að finna
réttu lyfin. „Áður en mamma dó var
hún á leið í hópastarf með fólki sem
átti að takast saman á við vandann án
lyfja, sem hún var mjög ánægð með.
Þetta prógramm átti að byrja þremur
vikum eftir að hún svipti sig lífi. Það
var eins og þetta væri allt að smella.
Þess vegna held ég að hún hafi bara
gert þetta í algjöru brjálæði.“
Undarleg tilfinning sótti að
Systkinin höfðu varið heilum degi
saman þegar bróðir hennar fór heim
um kvöldið. Skömmu síðar kom hann
aftur eftir alvarleg átök við móður
þeirra. „Í kjölfarið hringdi mamma
og öskraði á mig, hvort ég væri ekki
ánægð með þetta, hvort það hafi
ekki verið þetta sem ég hefði ætlað
mér allan tímann og hvort það væri
ekki næsta skref að leggja hana inn
á deild. Síðan gerði hún þetta,“ segir
Katla Rós.
Hún segir að sér hafi verið nóg
boðið. „Ég var ótrúlega reið út í hana,
þannig að ég hringdi ekki til baka og
aðhafðist ekkert. Bróðir minn var
orðinn þrettán ára og ég var orðin
svo gömul að mér fannst ég þurfa
að gera eitthvað. Mér fannst við ekki
geta haldið svona áfram. Ég held að
það hafi líka verið það sem hún hef-
ur fundið. Þrátt fyrir að allt væri orðið
fínt brást eitthvað innra með henni og
hún hefur ekki séð fram úr því.“
Þegar leið á kvöldið fór undarleg
tilfinning að sækja að Kötlu Rós og
hún ágerðist því lengra sem leið á
næsta dag. Katla Rós furðaði sig á
því af hverju móðir hennar hefði ekki
látið aftur í sér heyra. „Mér fannst
það skrýtið. Vanalega hefði hún verið
búin að hringja margoft og skella á.
Ég vissi að það væri eitthvað að.“
Þorði ekki að fara ein
Það reyndist henni um megn að
hringja sjálf í móður sína og heyra í
henni. Katla Rós var henni enn reið
og vissi ekki hvað hún ætti að segja
þegar móðir hennar svaraði. Þess
vegna hringdi hún frekar í móður-
systur sína og bað hana um að taka
símtalið. Síminn hringdi en enginn
svaraði.
Þá þurfti hún að mana sig upp í að
fara á vettvang en treysti sér ekki til að
fara ein. Hún hringdi því í ömmu sína,
sagði að það væri eitthvað að og bað
hana um að koma með sér. Kærast-
inn, Ragnar Már Nikulásson, sat úti í
bíl og beið. „Ég þorði ekki að fara ein.
Ég vissi ekki hvernig ég ætti að bregð-
ast við ef mamma væri enn í brjáluðu
skapi þegar við kæmum. En mamma
var greinilega miklu veikari en við
gerðum okkur grein fyrir.
Ég hringdi og mamma svaraði ekki
í símann. Ég hringdi dyrabjöllunni og
hún kom ekki til dyra. Ég setti lykilinn
í skráargatið og það lá í loftinu hvað
var búið að gerast.“
Hún kom svo að móður sinni látinni
inni í svefnherbergi. Katla Rós rak upp
öskur og amma hennar hringdi á lög-
regluna. Ragnar Már kom inn og var
þeim innan handar. „Hann hefur verið
algjör hetja í gegnum allt þetta ferli og
veitt mér mikinn stuðning.“
Óraunveruleg upplifun
Tæp tvö ár eru síðan þetta gerð-
ist, hinn 28. júní 2012, en myndin af
móður hennar er greypt í huga henn-
ar og á gólfinu liggur verk eftir Kötlu
Rós þar sem hún hefur teiknað at-
burðinn. Móðir hennar er með svart-
ar varir. „Ég vissi ekki að ég mætti ekki
hreyfa við neinu svo ég losaði takið
um háls hennar. Hún hafði hengt sig
í rúminu og lá á gólfinu. Ég skildi ekki
hvernig hún gat gert þetta svona.“
Næstu klukkutímana þurfti hún að
vera áfram í íbúðinni á meðan bróðir
hennar beið heima, grunlaus um að
hann væri orðinn móðurlaus. Þegar
lögreglan kom voru myndir teknar af
vettvangi og skýrslur af Kötlu Rós og
ömmu hennar. „Fyrsta spurning var
hvort mamma hefði verið veik. Þegar
ég svaraði játandi var eins og dauð-
dagi hennar væri ekki eins mikilvæg-
ur dauðdagi og annarra, því hún var
geðveik.“
Á meðan Katla Rós beið veitti hún
því eftirtekt að svaladyrnar voru opn-
ar og tvö rauðvínsglös á borðinu. „Þá
hvarflaði að mér að kannski hefði hún
ekki svipt sig lífi. En mér fannst ekki
hlustað á það.“
Annað er í hálfgerðri móðu.
Presturinn kom og veitti áfallahjálp
og fylgdi Kötlu Rós heim þar sem hún
sagði bróður sínum frá andlátinu.
Daginn eftir fylgdi hún honum aftur
í íbúðina. „Af því að þetta var heim-
ilið hans.“
Fékk bróður sinn í fóstur
Fyrstu skref voru að tilkynna fjöl-
skyldunni andlátið og kalla hana
saman, en systur Kötlu Rósar voru
báðar erlendis, og svo þurfti að skipu-
leggja jarðarför og erfidrykkju. Í
stað þess að halda hefðbundna erfi-
drykkju settu systkinin upp sýningu
í Kling og Bang í minningu móður
sinnar þar sem verkin voru seld fyrir
systkinaferð til Mexíkó.
Að öðru leyti eru minningarnar
um það sem á eftir kom þokukennd-
ar. Katla Rós gat ekki borðað og hún
gat ekki sofið. Í huga hennar komst
fátt annað að en að litli bróðir henn-
ar fengi að vera hjá henni. Úr varð
að barnaverndarnefnd fékk forsjána
með honum en Katla Rós og Ragnar
hafa hann í fóstri til átján ára aldurs.
„Ég var svo hrædd um hvaða áhrif
þetta myndi hafa á hann. Hann var
á svo viðkvæmum aldri. Það er vont
að missa mömmu sína og hvað þá
svona. Það fyrsta sem hann sagði var
„Ég hef
ekki
eignast börn
af því að ég hef
ekki þorað því
Dagbók Kötlu Rósar
Hugrenningar, minningar og tilfinningar eftir sjálfsvígið
Katla Rós hóf meistaranám í myndlist skömmu eftir að móðir hennar
dó. Þar tókst hún á við fráfallið í gegnum listina, meðal annars með
þessu verkefni, sem fólst í því að teikna myndir í fjóra tíma á dag þar
sem hún tókst á við dauðann, atburðinn, uppvöxtinn og samband
þeirra mæðgna. Samhliða því hélt hún dagbók, sem var hrátt óritskoð-
að safn hugrenninga, minninga, tilfinninga og annarra þankaganga
sem tengdust verkunum með einum eða öðrum hætti. Dagbókina
skrifaði Katla árið sem móðir hennar lést og birti með verkunum þegar
þau voru sýnd. Hér á eftir fara brot úr henni:
m
y
n
d
s
ig
tr
y
g
g
U
r
A
r
i
Að ná áttum Eftir mikla vinnu
er Katla að ná fótfestu á ný. Hér
er hún þar sem hún hitti móður
sína síðast, daginn áður en hún
dó, við Sólfarið á Sæbraut.