Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.2014, Blaðsíða 29

Helgarblað 6.–9. júní 2014 Fólk Viðtal 29
„Átakamaður í eðli mínu“
taug í okkur Eyjamönnum. Þeim mun
nauðsynlegri var þessi framkvæmd.
Þetta er erfið sýning og átakanlegt að
fara í gegnum þetta. Sérstaklega fyrir
fólk sem upplifði gosið.“
Látin fara með Faðirvorið
Sjálfur var Elliði bara fjögurra ára
þegar gosið byrjaði. Hann man eftir
því að hafa vaknað um nóttina og
séð bjarmann frá gosinu. „Systir
mömmu kom með sín börn til okk-
ar um nóttina. Ég man við horfðum
út um gluggann og sáum bjarmann
en við áttuðum okkur ekkert á að það
væri hætta á ferð. Síðan kom vinkona
mömmu í hendingskasti með sín
börn og alveg ofboðslega hrædd. Hún
smalaði okkur öllum upp í hjónarúm
og sagði okkur að fara með Faðirvor-
ið, sem við gerðum, sannfærð um að
þar með yrði málið leyst,“ segir hann.
Nokkrum klukkutímum síðar voru
þau komin niður að höfn og fóru á
litlum vertíðarbát yfir til Þorlákshafn-
ar. „Ferðin tók held ég átta tíma,“ seg-
ir hann.
„Auðvitað er erfitt að segja til um
hvaða minningar frá þessum tíma eru
raunverulegar og hvað ég man út frá
ljósmyndum og frásögnum. Ég veit þó
að minningin frá þessari nótt er raun-
veruleg því seinna meir mundi ég eftir
atburði frá þessum tíma þar sem fjöl-
skyldumeðlimur lést af slysförum. Ég
var tekinn úr aðstæðunum og mein-
ing foreldra minna var að svona lítið
barn myndi ekki átta sig á þessu og
ekki verða fyrir áhrifum; þar sem það
myndi ekki muna eftir þessu né átta
sig á. Það tókst að því leyti að ég hef
aldrei haft neina slæma hugmynd
um þetta en þegar ég var orðinn full-
orðinn spurði ég mömmu að því hvort
að mig hefði dreymt þetta eða hvort
þetta hefði gerst. Hún varð eðlilega
mjög hissa því það hafði aldrei verið
talað um þetta við mig. Þannig ég veit
að minningin frá þessum aldri getur
verið raunveruleg bæði hvað varðar
gosið og fleira.“
Flóttafólk eftir gosið
Eftir að þau höfðu siglt í land tók við
erfitt tímabil hjá fjölskyldunni. Þau
voru heimilislaus og bjuggu víða um
landið á meðan. „Við vorum í raun öll
flóttafólk sem þvældist á milli ættingja
og vina, fólk dreifðist víða um landið,“
segir hann. Faðir hans fór hins vegar
fljótlega aftur til Eyja og hóf strax
að vinna við björgunarstörf og var
þar meira og minna allt gosið. Áföll-
in dundu yfir fjölskylduna; eldgosið,
banaslys innan fjölskyldunnar, amma
hans lést og bróður hans sem fæddist
í maí – í miðju gosi, var vart hugað líf.
Hann segir þessi áföll hafa verið fjöl-
skyldunni erfið en þó ekki hafa mót-
að hann sérstaklega eða haft áhrif. „Ég
varð þeirra ekki var. Foreldrar mín-
ir eru mögnuð fyrirbæri og tókst alla
mína bernsku að láta mér líða eins
og allt í heiminum væri gott og ekkert
slæmt gæti gerst. Mér var pakkað inn
í bómull og ég fann aldrei fyrir þessu.
Vissi varla af þessu. Ég hef alltaf lifað
mjög áhyggjulausu lífi, umkringdur af
fólki sem vill mér vel. Auðvitað gegnir
nærfjölskyldan þar stærsta hlutverk-
inu. Bertha, Nökkvi og Bjartey auk
foreldra minna, bróður og vina. Í því
liggur mín mesta gæfa. Í slíku skjóli er
auðvelt að taka stóra slagi,“ segir hann
og heldur áfram að leiða okkur um
Eldheima sem hann er augljóslega
mjög stoltur af. „Þetta er svo frábært
fyrir ferðamennina sem eru að koma
og líka fyrir þær kynslóðir sem þekkja
ekki gosið af eigin raun,“ segir hann og
eftir að hafa skoðað sýninguna röltum
við upp á aðra hæð þar sem er kaffi-
hús.
Mikið hugrekki
Elliði býður okkur upp á kaffi og við
fáum okkur sæti við stóran glugga þar
sem er stórfenglegt útsýni yfir alla eyj-
una. Eftir gos flutti fjölskyldan hans
aftur til Eyja og Elliði er þakklátur fyr-
ir það. „Ég naut góðs af því sem krakki
að alast upp í þessu umhverfi þar sem
frelsið var mikið og maður réð sér mik-
ið sjálfur,“ segir hann. Þegar þau komu
til baka var eyjan að mestu grafin und-
ir ösku. Þau tóku þátt í uppbyggingu
eyjarinnar og segir hann það eflaust
hafa haft mótandi áhrif á hann líkt og
aðra þá sem sneru til baka. „Ég hef
alla tíð verið fullur lotningar gagnvart
því fólki sem hér reisti þetta byggðar-
lag úr ösku. Það þurfti mikið hugrekki
hjá fólki til þess að snúa til baka í þess-
ar aðstæður. Ég held það hafi mótað
samfélagið og ég held það hafi gert
það betra. Það er þessi sameiginlega
lífsreynsla sem við gengum í gegnum.
Á forsendum samstöðu og kærleika
tókst fólki að vinna þetta þrekvirki. Til
dagsins í dag óttumst við aldrei átök
innanbæjar en alltaf þegar komið er
út þá standa allir saman um hagsmuni
Vestmannaeyja. Bara eins og þegar við
fórum að keppa í handbolta á móti
Haukum, þá mættu 32 prósent bæj-
arbúa á leikinn. Þeir voru ekki bara
að koma til þess að klappa fyrir hand-
boltaliði, þeir voru í orrustu. Við Eyja-
menn stöndum saman og vitum að
velgengni eins er velgengni allra.“
„Hafði alltaf nóg“
Elliði minnist æskuáranna í eyjun-
um með hlýju. Hann segist hafa
átt áhyggjulausa æsku og upplifað
mikið frelsi. Hann segist aldrei hafa
liðið skort þó að fjölskylda hans hafi
ekki haft mikið á milli handanna.
„Mamma er og hefur alla mína ævi
verið fiskverkakona og pabbi starfs-
maður í íþróttamiðstöð. Það var ekki
til mikið af peningum heima hjá mér,
tiltölulega lítið. Ég man eftir vikum þar
sem ekkert annað var í matinn en fisk-
ur af því að mamma var fiskverkakona
og gat fengið fisk og sjómenn í fjöl-
skyldunni gátu komið með fisk. Mað-
ur sér það þegar maður lítur til baka
að það voru bara ekki til peningar fyrir
öðru en þessu en ég upplifði samt
aldrei að það væru ekki til peningar á
heimilinu. Svona var þetta víðast hvar
hér á landi á þeim tíma og því miður
stundum mikið verra hjá þeim sem
enn áttu minna. Maður hafði alltaf
nóg og oftast til aflögu.“
Fyrirferðarmikill,
óstýrilátur og umdeildur
Hann segist búa að því að hafa feng-
ið kærleiksríkt uppeldi þar sem hann
þurfti samt að bera ábyrgð á sjálfum
sér. Hvernig barn var hann? „Mamma
útskýrði þetta ágætlega þegar ég var
búinn að vera bæjarstjóri í nokkr-
ar vikur, þá sagði hún: það hlaut að
koma að því að þú fannst starf þar sem
borgar sig að vera fyrirferðarmikill og
óstýrilátur.“ Og ég var það. Ég var bæði
óstýrilátur og fyrirferðarmikill. Ég var
líka með mikið skap sem kom best
fram í handboltanum,“ segir hann.
Elliði spilaði fótbolta og handbolta
fram á unglingsár en sneri sér svo al-
farið að handboltanum. Hann var
skapmikill á vellinum og segir skapið
stundum hafa komið aftan að sér.
„Frá því ég man eftir mér hef ég
líka alltaf verið umdeildur. Fólk hefur
skoðanir á mér, ég finn það og hef alla
tíð fundið það. Sumir neikvæðar, aðr-
ir jákvæðar. Mér er fullkomlega sama.
Það sem skiptir mig máli er hvað mín-
um nánustu finnst um mig og með-
an það er í lagi þá sef ég rólegur. Það
skiptir mig því nákvæmlega engu
hvort fólki líki illa við mig eða ekki. Ég
er líka svo heppinn að vera í þannig
starfi að ef fólki er illa við mig þá er
mér bara skipt út. Maður fær bara
mælingu reglulega á því,“ segir hann
brosandi.
Lifir forréttindalífi
Elliði flutti eins og áður sagði til
Reykjavíkur þegar hann var um
tvítugt og þá í þeim tilgangi að feta
menntabrautina. Þegar hann kláraði
BS-gráðuna sína í sálfræði hélt hann
til Kaupmannahafnar ásamt Berthu
þar sem hann lærði klíníska sálfræði.
Hugur þeirra hafði leitað til Banda-
ríkjanna en Danmörk varð ofan á í
valinu. Fyrsti dvalarstaður þeirra í
kóngsins Kaupmannahöfn var á hinni
alræmdu Istedgade. „Við bjuggum á
Istedgade 1,“ segir hann. Á þeim tíma
var gatan bak við lestarstöðina meira
en alræmd enda helsti dvalarstaður
heimilislausra, vændiskvenna, mellu-
dólga og eiturlyfjafíkla og þeirra sem
teljast til undirheimanna. Elliði segir
það hafa verið lærdómsríkt að búa á
svona stað.
„Ég lifi forréttindalífi og er mjög
meðvitaður um það að ég hafi lifað
þannig lífi alla ævi. Það er ekki sjálf-
gefið að fá það forskot í tilveruna sem
fólgið er í kærleiksríku umhverfi eins
og ég fékk. Þarna kynntist maður öðru
samfélagi,“ segir hann. „Við leigðum
íbúð af hommapari sem varð svo okk-
ar bestu vinir þarna úti og er til dags-
ins í dag. Nágrannar okkur voru hór-
ur, melludólgar og heimilislaust fólk
sem hélt sig fyrir utan hjá okkur. Mað-
ur kemur úr þessu samfélagi hér sem
að er svona gamaldags, íslenskt veiði-
mannasamfélag. Við flytjum síðan út
og þeir sem ég þekki eru annars vegar
hommar og svo kynnist ég fólkinu
á götunni í kringum heimili mitt af
þessum áhuga fyrir fólki. Ég þurfti að
takast á við gríðarlega mikla fordóma.
Maður hreint skammaðist sín til
dæmis þegar maður áttaði sig á því að
fyrir framan mann voru miklir og góð-
ir vinir sem vildu mér allt hið besta og
ég var búin að hafa fordóma fyrir fólki
eins og þeim alla ævi,“ segir hann.
„Þarna var ég líka að byrja í
mastersnámi í sálfræði þannig að
þarna fór saman fræðilegur áhugi og
mitt umhverfi. Fyrsta ritgerðin sem ég
skrifaði var um það hvernig börn koma
út úr því að alast upp í lesbísku hjóna-
bandi; niðurstaðan var sú að þau börn
koma betur út en önnur börn, kenn-
ingar sálfræðinnar höndla bara ekki
vel að útskýra af hverju,“ segir hann.
Eignaðist heimilislausan vin
Elliði lagði sig fram við að kynnast
fólkinu á götunni og átti í miklum
samskiptum við heimilislausan mann
sem var á svipuðum aldri og hann
sjálfur. „Hann nánast bjó á tröpp-
unum fyrir utan þar sem ég bjó inni,
svo misskiptur var heimurinn. Ég var
alltaf að gauka að honum peningi og
fór með honum á kaffihús þar sem
ég æfði mig í dönskunni með því að
tala við hann. Hann bjó ýmist á lest-
arstöðinni, í lestunum eða þarna fyrir
utan hjá mér. Hann var á svipuðum
aldri og ég en hafði alist upp á Jót-
landi. Það var mikið ofbeldi á heimil-
inu hjá honum. Hann var misnotaður
af stjúpföður og hann átti aldrei séns
í lífinu. Það var svo hollt að upplifa
það að ef við hefðum bara skipt um;
ef hann hefði fengið mitt umhverfi og
alla þessa alúð sem ég fékk og ég hefði
verið settur í hans aðstöðu þá hefði
hann sennilega staðið þarna, verið að
koma út úr hlýjunni og verið að gefa
mér pening. Þannig að tækifærin í líf-
inu eru ekki alltaf jöfn,“ segir hann.
Óhræddur Elliði
segist síst af öllu vera
átakafælinn og er
algjörlega óhræddur
við að taka stóra slagi.
Mynd Sigtryggur Ari
Hjónin Elliði og Bertha kynntust í Reykjavík
þegar þau voru bæði um tvítugt. Bertha rekur
tískuvöruverslun í bænum og Elliði fer stundum
með henni út í verslunarleiðangra. Þegar DV leit
við í búðinni hjá Berthu þá svaraði Elliði síman-
um og Bertha upplýsti okkur um að hann væri
kallaður lagerstjórinn í búðinni. Mynd Sigtryggur Ari
„Nágrannar okkur
voru hórur, mellu-
dólgar og heimilislaust
fólk.
Litið yfir bæinn Elliði hafði
framan af engan áhuga á
stjórnmálum. Áhuginn kviknaði
í kringum þrítugt og þá í kjölfar
áhuga hans á samfélagsmálum.
Mynd Sigtryggur Ari