Lögmannablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 11

lögmaNNaBlaðið tBl 04/11 11
ættu oft auðvelt með að horfa framhjá
því með vísan í almannahagsmuni.
Samhljómur var með því sem fram
kom í máli þátttakenda í pallborðs-
umræðum, um að lögmenn ættu að beita
vörnum með rökum, orðræðu og af
skynsemi, og að miðla af þessari
þekkingu sinni til almennings og með
opinberri umræðu þegar ástæða væri til.
eru til undantekningar frá
réttarríkinu?
gunnar Jónsson, ráðstefnustjóri, velti
upp þeirri spurningu hvort réttarríkið
væri afstætt hugtak.
Skúli svaraði því svo að við legðum
áherslu á réttarríkið til að hemja
mannlegt eðli. Það ætti ekki að skilgreina
réttarríkið sem algilt. miklu gæfulegra
væri að leitast við að skilgreina eða
kortleggja hvaða aðstæður það eru sem
leyfa okkur að víka frá reglum réttar-
ríkisins. Árásin í noregi þýddi, að hans
mati, t.d. ekki að heimilt væri að víkja
frá reglum réttarríkisins. Þá virtist
augljóst að bandaríkjamenn hefðu
gengið mun lengra í að víkja frá slíkum
reglum en eðlilegt gæti talist í framhaldi
hryðjuverkaárásanna 11. september
2001. af þessu tilefni tók berit reiss-
andersen fram að í kjölfar hryðju-
verkanna í bandaríkjunum hefði því
verið haldið fram að hinar hertu reglur,
og frávik frá ýmsum grundvallarréttindum
þeirra sem handteknir voru, hefðu verið
réttlættar af ráðamönnum sem liður í
að vernda lífshætti almennings (,,our
way of life“). Hún benti á að þetta væri
í reynd annað orð yfir réttarríkið.
Þaðhefði ekki enn verið rökstutt hvers
vegna ekki hefði verið hægt að rétta
yfir þessum einstaklingum og fara með
mál þeirra fyrir dómstóla eftir þeim
almennu réttarfarsreglum sem væru og
hefðu alltaf verið til staðar í réttar ríkinu
bandaríkjum norður ameríku. Þeirri
grundvallarspurningu hefði í reynd
aldrei verið svarað af þarlendum
ráðamönnum.
reglur miðaðar við það sam­
félag sem við viljum búa í
Í máli Carolyn Lamm kom fram að
lögmenn þyrftu alltaf að vera til staðar
í réttarríkinu, ekki síst til þess að skýra
reglur réttarríkisins og ástæðu þess að
þær voru settar, oftast á friðartímum. Á
viðsjárverðum tímum kynni að vera erfitt
að lesa í hvað til grundvallar hafi legið.
mika ilveskero sagði að gera þyrfti
almenningi betur grein fyrir hvað
réttarríkið þýddi í raun og veru til að
treysta undirstöður þess. Á norður-
löndunum væri því tekið sem sjálf-
sögðum hlut og í sumum tilvikum teldi
almenningur jafnvel að réttarríkið
hjálpaði glæpamönnum. almenningur
hefði gleymt uppruna reglnanna og
rökunum að baki þeim. Lögmenn hefðu
það hlutverk að taka þátt í umræðu um
reglurnar, og jafnvel fara fyrir henni.
Undir þetta tók Sören Jenstrup og bætti
því við að ekki mætti gleyma því að
reglur réttarríkisins væru miðaðar við
það samfélag sem við viljum búa við.
Okkur tekst samt ekki alltaf að fylgja
reglum réttarríkisins og þegar áföll verða
væri það mannlegt eðli að vilja finna
sökudólga. almenningur væri fljótur að
dæma jafnvel út frá takmarkaðri
vitneskju fenginni úr fjölmiðlum. Í
slíkum tilvikum væri ekki hvað síst þörf
á reglum réttarríkisins og þá jafnframt
enn minni möguleiki á að víkja frá þeim
reglum. einkum og sér í lagi á við-
sjárverðum tímum.
Í máli evangelos Tsouroulis kom
fram að hlutverk lögmanna væri ekki
einungis að útskýra heldur einnig að
gagnrýna. Þeir ættu að spyrja gagn-
rýninna spurninga um reglur sem settar
væru og þörf fyrir þær. Sem dæmi tók
hann reglur evrópusambandsins um
varnir við peningaþvætti og hryðju-
verkum. Þegar slíkar reglur hefðu verið
settar væri erfitt að nema þær á brott,
og þróunin hafi reyndar orðið sú að
þeim hafi sífellt verið breytt til þess að
herða þær. eftir stæði hins vegar
grundvallarspurningin, hvort þörf væri
á þessum tilteknu reglum í reynd. Væru
þær til þess fallnar að koma í veg fyrir
hryðjuverk og peningaþvætti? Hið sama
ætti við um margar aðrar tegundir settra
reglna.
reglur réttarríkisins og
hjónabandið góða
berit reiss-andersen sagði að það væri
á álagstímum sem reyndi á reglur
réttarríkisins og það kæmi því ekki á
óvart að þessar reglur væru til skoðunar
hér á landi í kjölfar efnahagshrunsins.
Sören Jenstrup tók fram í því sambandi
að á viðsjárverðum tímum reyndi einnig
á reglur réttarríkisins á þann hátt að þá
reyndi á hvort reglur réttarríkisins væru
góðar enda þekktum við dæmi þess að
gallar í löggjöf væru nýttir, m.a. af
alræðisstjórnum. Slík fordæmi væru víti
til varnaðar. Tomas nilson tók undir
það og sagði að hlutverk lögmanna væri
að viðhafa gagnrýnið eftirlit með
lagasetningu.
mika ilveskero sagði svo í lokin að
reglur réttarríkisins ættu margt sam-
eiginlegt með hjónabandi. Leggi menn
sig ekki fram við að rækta þær, væri
hætt við að menn vöknuðu upp við það
að þær væru sölnaðar.
UMfJöllUn